پيمان را نشكنند و به آن وفادار باشند.

جمله‌

«إنّ عهداللَّه كان مسئولًا»

برگرفته از آيه 15 سوره احزاب است آنجا كه مى‌فرمايد: « «وَلَقَدْ كانُوا عاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لا يُوَلُّونَ الْأَدْبارَ وَكانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْؤُلًا»؛ با اينكه آنان قبل از اين با خدا عهد كرده بودند كه پشت به دشمن نكنند، و عهد الهى مورد سؤال قرار خواهد گرفت (و در برابر آن مسئول‌اند)». [1]

سپس امام عليه السلام در پايان اين عهدنامه براى تأكيد و تحكيم پايه‌هاى آن مى‌فرمايد: «اين عهدنامه را على بن ابى طالب نوشته است»؛

(وَكَتَبَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ)

نكته‌ها

1. چگونگى برقرار ساختن پيمان‌ها در گذشته و حال‌

پيمان در ميان دو قبيله يا دو گروه اجتماعى يا دو كشور هنگامى پذيرفتنى است كه از سوى همه آحاد آن دو گروه پذيرفته شود. از آنجا كه حضور همه آنها به هنگام انعقاد پيمان عادتاً غير ممكن است بايد نمايندگانشان اين كار را به عهده گيرند.

امروزه نمايندگانى كه از طريق انتخابات براى اين‌گونه مسئوليت‌ها انتخاب شده‌اند عهده‌دار عقد پيمان مى‌شوند و حضور آنها به منزله حضور جميع افرادى است كه در طرف پيمان هستند؛ ولى در گذشته كه چنين انتخاباتى نبود رؤساى قبايل و سرشناس‌ها و افراد برجسته و معتبر آنها كه به صورت يك نوع انتخاب طبيعى در ميان آن گروه ظاهر شده بودند عهده‌دار عقد پيمان مى‌شدند و به همين دليل امام عليه السلام در آغاز اين پيمان‌نامه مى‌فرمايد: «اين پيمان مورد قبول تمام اهل‌

[1]. مسئوليت عهد بر عهده انسان است و اينكه در آيه آمده است عهد مسئول است به تقدير «عنه» است: (مسؤول عنه)