از لشكريان شام به نام ابو رفقيه سهمى گفت: اين مرد آتش بود؛ ولى در برابر طوفان آتش زا مقاومت نكرد.

(كانَ هَذا ناراً فَصافَدَتْ أعْصاراً).

سرانجام امام عليه السلام در يك نتيجه‌گيرى از اوصاف گذشته مالك اشتر مى‌فرمايد:

«حال كه چنين است به سخنش گوش فرا دهيد و فرمانش را در آنجا كه مطابق حق است اطاعت كنيد»؛

(فَاسْمَعُوا لَهُ وَأَطِيعُوا أَمْرَهُ فِيمَا طَابَقَ الْحَقَّ).

بديهى است كسى كه بنده مخلص خداست، مراقب دشمن و نقشه‌هاى اوست و هرگز از برابر دشمن عقب‌نشينى نمى‌كند و همچون آتش يا صاعقه‌اى بر سر او فرود مى‌آيد، كسى است كه بايد به سخنانش گوش فرا داد و اوامر او را اطاعت نمود؛ ولى جالب اين است كه امام عليه السلام مى‌فرمايد:

«فيما طابَقَ الْحَقَّ؛

در آنجا كه مطابق حق باشد» اشاره به اينكه هيچ كس به جز انبيا و اوصيا معصوم نيست، بنابراين اطاعت از اوامر آنها بايد محدود به مطابقت با حق باشد. به اين ترتيب امام عليه السلام حتى درباره نزديك‌ترين دوستانش اين توصيه را مى‌فرمايد، از اين رو ابن ابى الحديد در شرح اين جمله مى‌نويسد: اين نشانه قدرت دينى و صلابت روحى امام عليه السلام است كه حتى درباره محبوب‌ترين افراد نزد او مسامحه را روا نمى‌دارد و اين قيد را براى اطاعت از فرمان او نيز قايل مى‌شود چرا كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود:

«لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِي مَعْصِيَةِ الْخَالِق».. [1]

آن‌گاه امام عليه السلام به سراغ وصف پنجم درباره مالك مى‌رود و مى‌فرمايد: «چرا كه او شمشيرى است از شمشيرهاى خدا كه نه هرگز به كندى مى‌گرايد و نه ضربه‌اش بى‌اثر مى‌گردد»؛

(فَإِنَّهُ سَيْفٌ مِنْ سُيُوفِ اللَّهِ، لَاكَلِيلُ‌ [2] الظُّبَةِ [3]، وَلَا نَابِي‌ [4]

[1]. كنزالعمال، ج 5، ص 792، ح 14401.

[2]. «كَليل» به معناى ضعيف و ناكارآمد و كند از ريشه «كلّ» بر وزن «حل» گرفته شده است.

[3]. «الظُبة» به معناى تيزى شمشير و نيزه و خنجر است.

[4]. «نابِى» به معناى شمشير كندى است كه برندگى ندارد و در اصل از «نبوة» بر وزن «ضربه» به معناى مرتفع شدن گرفته شده و شمشير كند چون در محل فرو نمى‌رود و در بالا مى‌ايستد به آن نابى گفته مى‌شود.