است و از سوى ديگر دستور به پيروى از اولى‌الامر خطا كار مى‌دهد و مى‌گويد لازم است و اين در واقع سبب اجتماع امر و نهى در موضوع واحد مى‌شود».

سپس نتيجه مى‌گيرد كه اولى‌الامر در آيه فوق به يقين ناظر به معصومين باشد.

منتها از آنجا كه فخر رازى معصوم بودن امامان اهل‌بيت عليهم السلام را نپذيرفته مى‌گويد:

«مجموع امت اگر بر چيزى اتفاق كنند معصومند. و به اين ترتيب اولى‌الامر مجموعه امت مى‌شوند». [1] نتيجه اينكه اولى‌الامر به معناى اجماع است!

ولى فخر رازى از اين نكته غافل شده است كه قرآن مى‌گويد مسائلى كه بر شما پيچيده مى‌شود از طريق اطاعت اولى‌الامر حل كنيد واضح است كه مسائل مورد اتفاق و اجماع، محدود و معدود است و نمى‌توان مشكلات را از طريق به‌دست آوردن اتفاق همه امت حل كرد. به‌علاوه از آيه استفاده مى‌شود كه مسلمانان بايد به حكومت اولى‌الامر تن در دهند و حكومت مجموعه امت به اتفاق امكان پذير نيست حتى اگر از طريق انتخابات نمايندگان آنها براى اين امر برگزيده شوند كمتر ممكن است مردم در انتخاب نماينده به اتفاق آرا و بدون كمترين مخالفت اقدام كنند و به اين ترتيب اطاعت از اولى‌الامر به عنوان حاكمان اسلامى باطل مى‌شود.

تنها سؤال مهمى كه مى‌ماند اين است كه اولى‌الامر به معناى امام معصوم، در زمان پيغمبر وجود نداشته، چگونه قرآن به اطاعت آنها امر فرموده است؟

پاسخ اين سؤال روشن است، زيرا مخاطبان آيه تنها كسانى نيستند كه در زمان پيغمبر و عصر نزول آيه مى‌زيستند، بلكه آيه ناظر به همه زمان‌هاست، لذا اهل سنّت نيز زمامداران و حاكمان هر زمان را مشمول آن دانسته‌اند و حتى فخر رازى كه اولوا الامر را به معناى اجماع مسلمانان مى‌گيرد، او هم اجماع در هر عصر و زمان را معيار قرار مى‌دهد.

[1]. تفسير فخر رازى، ج 10، ص 144، چاپ مصر، سنه 1357.