او را مأمور مى‌كند كه (آيين) خدا را با قلب و دست و زبان يارى كند، چرا كه خداوند متعال يارى كسى كه او را يارى كند و عزّت كسى كه او را عزيز دارد بر عهده گرفته است و (نيز) به او فرمان مى‌دهد هواى نفس خويش را در برابر شهوات بشكند و به هنگام سركشى‌نفس، آن را باز دارد، زيرا نفس همواره انسان را به بدى‌ها امر مى‌كند مگر آنچه را خداوند رحم كند.

شرح و تفسير نخستين توصيه، تقوا و مبارزه با هواى نفس است‌

امام عليه السلام در بخشِ آغازين اين نامه، از نام خداوند رحمان و رحيم كمك مى‌طلبد سپس مى‌فرمايد: «اين دستورى است كه بنده خدا على اميرمؤمنان به مالك بن حارث اشتر در فرمانى كه براى او صادر كرده بيان نموده، در آن هنگام كه زمامدارى مصر را به او سپرد تا حقوق بيت‌المال در آن سرزمين را جمع‌آورى كند و با دشمنان آنجا پيكار نمايد، به اصلاح اهل آن همت گمارد و به عمران و آبادى شهرها و روستاهاى آن بپردازد»؛

(بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. هَذَا مَا أَمَرَ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ، مَالِكَ بْنَ الْحَارِثِ الْأَشْتَرَ فِي عَهْدِهِ إِلَيْهِ، حِينَ وَلَّاهُ مِصْرَ. جِبَايَةَ [1] خَرَاجِهَا، وَجِهَادَ عَدُوِّهَا، وَاسْتِصْلَاحَ أَهْلِهَا، وَعِمَارَةَ بِلَادِهَا).

در اين فرمان امام عليه السلام نخست خود را بنده خدا مى‌شمارد. سپس اميرمؤمنان، تا روشن سازد كه زمامدارى مؤمنان نيز در سايه عبوديت پروردگار است نه براى خودكامگى. آن‌گاه اهداف چهارگانه‌اى براى اين مأموريت بيان مى‌كند:

نخست به امور اقتصادى و مالى اشاره كرده كه از آن تعبير به خراج شده است.

درست كه خراج به معناى ماليات سرزمين‌هايى است كه در جنگ‌ها به دست‌

[1]. «جِبايَة» جمع‌آورى زكات و اموال بيت‌المال و مانند آن است و در اصل از ريشه «جِباوة» بر وزن «عِداوة» به معناى جمع‌آورى كردن گرفته شده است.