مختلف بر آن گواهى مى‌دهد.

2. نويسنده معروف مسيحى جورج جرداق در كتاب خود به نام‌ الامام على صوت العدالة الانسانية مى‌نويسد: بسيار مشكل است كه انسان اختلافى در ميان اين عهدنامه و اعلاميّه جهانى حقوق بشر بيابد، بلكه تمام نكات اساسى موجود در اين اعلاميه در عهدنامه امام عليه السلام ديده مى‌شود. اضافه بر اين در عهدنامه امام چيزى است كه در اعلاميه جهانى حقوق بشر نيست و آن عواطف عميق انسانى است كه بر تمام اين نامه سايه افكنده است. [1]

بايد توجّه داشت كه اعلاميه جهانى حقوق بشر بيش از هزار و سيصد سال بعد از اين عهدنامه، آن هم به كمك گروهى از متفكران از سراسر جهان تدوين شده ولى در عين حال هنوز نقايصى دارد و نقيصه مهم آن خالى بودن از مسائل معنوى و ارزش‌هاى والاى انسانى است.

3. براى پى بردن به اهمّيّت اين نامه لازم است اشاره‌اى به موقعيّت محل مأموريت مالك اشتر؛ يعنى سرزمين مصر داشته باشيم.

مورخان تقريباً اتفاق دارند كه خاستگاه تمدن بشرى، منطقه مشرق‌زمين و از جمله سرزمين مصر بوده است كه در چندين هزار سال قبل، پيش از آنكه ديگر نقاط وارد تمدن شوند آنها پايه‌هاى تمدن بشرى را گذاردند تا آنجا كه «ويل دورانت» اين منطقه را گهواره تمدن بشرى نام مى‌گذارد و در واقع چنين است و به همين دليل پيامبران بزرگ الهى كه پايه‌گذاران تمدن مادى و معنوى بوده‌اند نيز همگى از اين منطقه برخاستند سپس پيام دعوت آنها به ديگر نقاط عالم منتقل شد.

مورخ مزبور در جلد اوّل‌ تاريخ تمدّن‌ معروف خود ده‌ها صفحه درباره تمدن مصر باستان سخن مى‌گويد. آثار مهمى كه از آن زمان باقى مانده و هزاران سال‌

[1]. مصادر نهج‌البلاغه، ج 3، ص 425.