(گوش و بينى و اعضاى او را جدا نسازيد) كه من از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم مى‌فرمود: از مثله كردن بپرهيزيد، هرچند نسبت به سگ گزنده باشد!»؛

(وَلَا تُمَثِّلُوا [1] بِالرَّجُلِ، فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و آله يَقُولُ: «إِيَّاكُمْ وَالْمُثْلَةَ وَلَوْ بِالْكَلْبِ‌

الْعَقُورِ [2]»).

مثله كردن به عنوان انتقامى غير انسانى در جاهليت عرب معمول بود و به همين دليل اعراب جاهلى هنگامى كه در جنگ احد حمزه عموى پيامبر را شهيد كردند گوش و بينى آن بزرگوار را بريدند و به اين هم قناعت نكردند، بلكه پهلوى او را شكافته جگر او را بيرون كشيدند. معروف است كه پيامبر پس از مشاهده اين منظره فرمود: اگر خداوند مرا بر قريش پيروز كند با سى نفر (يا هفتاد نفر) از آنها همين گونه رفتار مى‌كنم. اينجا بود كه آيه شريفه نازل شد: « «وَإِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرينَ»؛ وهرگاه خواستيد مجازات كنيد، تنها همان‌گونه كه به شما تعدّى شده كيفر دهيد؛ و اگر شكيبايى كنيد، اين كار براى شكيبايان بهتر است». [3] در اين هنگام پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله عرضه داشت خداوندا صبر مى‌كنم صبر مى‌كنم (و انتقام نمى‌گيرم)». [4]

مى‌دانيم پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله پس از فتح مكّه كاملًا قدرت داشت كه به شديدترين وجهى از آن جنايت‌كاران انتقام بگيرد؛ ولى همه را مشمول عفو و رحمت گسترده خود قرار داد.

اضافه بر اين در حديثى از يكى از صحابه آمده است كه مى‌گويد:

«مَا خَطَبَنَا

[1]. «تُمَثِّلُوا» از ريشه «مَثْل» بر وزن «اصل» به معناى بريدن و جدا كردن اعضاى بدن كسى و عقوبت نمودن آمده‌است.

[2]. «عقور» به معناى درنده و گزنده، صيغه مبالغه از ريشه «عقر» بر وزن «عقد» به معناى مجروح ساختن و زخمى نمودن است. اين واژه غالباً در مورد سگ به‌كار مى‌رود ولى گاه به حيوانات ديگر نيز اطلاق مى‌شود.

[3]. نحل، آيه 126.

[4]. تفسير نمونه، ج 11، ذيل آيه 126 سوره نحل.