شرح و تفسير با مردم مدارا كن!

همان‌گونه كه در ذكر سند نامه اشاره شد، مخاطب در اين نامه ظاهرا مالك اشتر است و تعبيرات امام عليه السلام در مقام ستودن او نيز تناسب با شخصيتى همچون مالك دارد، هرچند بسيارى از شارحان نهج‌البلاغه ذكرى از مخاطب اين نامه نكرده و به اجمال از آن گذشته‌اند.

امام عليه السلام در بخش اوّل اين نامه اوصاف برجسته‌اى براى اين كارگزار ذكر مى‌كند تا او را به اعتماد به نفس و قوت و قدرت در برابر مشكلات تشويق نمايد. مى‌فرمايد: «اما بعد (از حمد و ثناى الهى) به يقين تو از كسانى هستى كه من براى برپا داشتن دين از آنها كمك مى‌گيرم و سركشى و تكبر گنهكاران را به‌وسيله آنان درهم مى‌شكنم و گلوگاه‌هاى خطرناك را به كمك آنها حفظ مى‌كنم»؛

(أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّكَ مِمَّنْ أَسْتَظْهِرُ [1] بِهِ عَلَى إِقَامَةِ الدِّينِ، وَأَقْمَعُ‌ [2] بِهِ نَخْوَةَ [3]

الْأَثِيمِ، وَأَسُدُّ بِهِ لَهَاةَ [4] الثَّغْرِ [5] الْمَخُوفِ).

اين تعبيرات نشان مى‌دهد كه امام عليه السلام گروهى از افراد شجاع و دلير و صاحب معرفت را انتخاب كرده بود كه در اين امور سه گانه يعنى اقامه اركان دين، درهم كوبيدن سركشان تبه‌كار و حفظ مرزهاى خطرناك از آنان كمك مى‌گرفته و مخاطب اين نامه يعنى مالك اشتر يكى از آنها بوده است.

گويا امام عليه السلام مى‌خواهد بفرمايد: اگر مأموريتى را كه به تو براى تدبير امور

[1]. «أسْتَظْهِرُ» از ريشه «استظهار» به معناى كمك گرفتن و يارى طلبيدن است.

[2]. «أقْمَعُ» از ريشه «قَمع» بر وزن «قرض» به معناى منصرف ساختن كسى از مقصود خويش، مقهور كردن و درهم شكستن و به تسليم واداشتن است و «مِقمعة» به معناى گرز و عمود آهنينى است كه بر سر افراد متمرّد مى‌كوبند و آنها را از كارشان باز مى‌دارند.

[3]. «نَخْوَة» به معناى تكبّر و خودبرتربينى است.

[4]. «لَهاة» به معناى زبان كوچك است. سپس به هرگونه گلوگاهى اطلاق شده است؛ مانند جمله بالا.

[5]. «الثَّغْر» به معناى مرز و در اصل به معناى هرگونه شكاف آمده است.