شيطان نقل مى‌كند: « «ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْديهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَيْمانِهِمْ وَعَنْ شَمائِلِهِمْ وَلا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شاكِرينَ»؛ سپس از پيش رو و از پشت سر و از طرف راست و از طرف چپ آنها، به سراغشان مى‌روم؛ و بيشتر آنها را شكرگزار نخواهى يافت».

منظور اين است كه شيطان براى فريفتن انسان‌ها از هر وسيله‌اى استفاده مى‌كند؛ گاه از طريق تطميع و زمانى تهديد، گاهى شهوات و هوا و هوس نفسانى و هنگامى از طريق آمال و آرزوها و پست و مقام و هدف. در همه اينها يك چيز مدّ نظر است و آن گمراه ساختن انسان و كشاندن او به ورطه هلاكت.

شيطانِ شام نيز از همين روش‌ها استفاده مى‌كند و سعى دارد هر كسى را از طريقى بفريبد و به سوى خود جلب كند و از وجودش در مسير شهوات خود بهره بگيرد.

از يكى از عرفا سخنى نقل شده كه مى‌گويد: در هر صبحگاهان شيطان از چهار سو به سراغ من مى‌آيد گاه از پيش رو مى‌آيد و مى‌گويد: (اگر گناه مى‌كنى) نترس خدا غفور و رحيم است من در برابر او اين آيه را مى‌خوانم كه خدا مى‌گويد: « «وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِّمَنْ تابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدَى‌»؛ و من هر كه را توبه كند، و ايمان آورد، و عمل صالح انجام دهد، سپس هدايت شود، مى‌آمرزم» [1] و گاه از پشت سر من ظاهر مى‌شود (و مرا دعوت به زياده طلبى در دنيا مى‌كند) و از ضايع شدن زندگى فرزندانم در آينده مرا مى‌ترساند من در برابر او اين آيه را يادآور مى‌شوم: « «وَما مِنْ دَابَّةٍ فِى الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُها»؛ هيچ جنبنده‌اى در زمين نيست مگر اينكه روزى او بر خداست» [2] و گاه از طرف راست من مى‌آيد و مى‌گويد: كارى كن كه ثناخوان‌ها و مداحان تو فراوان باشند. من در برابر او اين‌

[1]. طه، آيه 82.

[2]. هود، آيه 6.