معاويه نيز چه آدم پستى بودى كه نامت را معاويه گذاشتند كه يكى از معانى آن سگ ماده است. معاويه گفت: اى بى‌مادر چرا چنين سخن مى‌گويى؟ جاريه گفت: مادرم مرا براى گرفتن شمشيرهايى زاده است كه با آن در برابر تو در ميدان‌هاى نبرد حاضر شديم و آن نيز هم اكنون در دست ماست .... [1]

و جمله‌

«يُسَفِّهُ الْحَلِيمَ بِخِلْطَتِهِ»

اشاره به اين است كه آن‌قدر سخنان بى‌ارزش و ناموزون در مجلس او گفته مى‌شد كه آدم عاقل در آن مجلس، سفيه شمرده مى‌شد و اين است نتيجه مجلسى كه معاويه و هم رديفان او در آن شركت دارند.

اين اوصاف چهارگانه‌اى كه امام عليه السلام براى معاويه بر شمرد، به خوبى مى‌تواند تمام شخصيت او را مجسم كند و نشان دهد چه كسى ادعاى خلافت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله را داشت. از آن شگفت‌آورتر حال كسانى است كه تاريخ او را خوانده‌اند و با اين حال او را صحابى محترم پيغمبر صلى الله عليه و آله مى‌شمرند و كمترين اهانت به او را جايز نمى‌دانند. راستى تعصب كوركورانه چه بلاهايى بر سر انسان مى‌آورد.

امام عليه السلام در ادامه خطاب به عمرو عاص مى‌فرمايد: «تو قدم در جاى قدم‌هاى او گذاشتى و بخشش او را خواستار شدى همچون سگى كه به دنبال شير درنده‌اى برود و به چنگال او متوسل شود و منتظر پس‌مانده‌هاى شكار او باشد كه به سويش افكنده شود. تو با اين كار دنيا و آخرتت را تباه كردى»؛

(فَاتَّبَعْتَ أَثَرَهُ، وَطَلَبْتَ فَضْلَهُ، اتِّبَاعَ الْكَلْبِ لِلضِّرْغَامِ‌ [2] يَلُوذُ بِمَخَالِبِهِ‌ [3]، وَيَنْتَظِرُ مَا يُلْقَى‌ إِلَيْهِ‌

مِنْ فَضْلِ فَرِيسَتِهِ‌ [4]، فَأَذْهَبْتَ دُنْيَاكَ وَآخِرَتَكَ).

معمولًا در اين گونه موارد تشبيه به روباهى مى‌شود كه به دنبال شير درنده‌اى مى‌رود تا از پس‌مانده شكار او استفاده كند و اينكه امام عليه السلام واژه كلب (سگ) را به‌

[1]. انساب الاشراف، ج 5، ص 62 (با تلخيص).

[2]. «ضرغام» به معناى شير است.

[3]. «مخالب» جمع «مِخلب» بر وزن «مِنبر» به معناى چنگال است.

[4]. «فريسة» به معناى شكار است از ريشه «فَرس» بر وزن «ترس» به معناى دريدن و كشتن گرفته شده است.