«حسن مجتبى (ع)» نسبت داده‌اند كه به امر پدرش على (ع) پس از خطبه «عبد اللّه بن زبير» در روز «جمل» فرمود، ولى بعيد به نظر نمى‌رسد كه على (ع) اين سخن را قبلا در پاسخ ادّعاهاى «زبير» بيان فرموده بود و امام حسن (ع) از آن در خطبه‌اش در روز جمل بهره‌گيرى كرد): [1]

يزعم انّه قد بايع بيده، و لم يبايع بقلبه، فقد اقرّ بالبيعة، و ادّعى الوليجة. فليأت عليها بامر يعرف، و الّا فليدخل فيما خرج منه.

ترجمه‌

او ادّعا مى‌كند كه بيعتش تنها با دست بود نه با دل، پس اقرار به بيعت كرده، ولى مدّعى يك امر پنهانى است (كه نيّتش بر خلاف آن بوده) بنا بر اين بر او لازم است كه دليل روشنى بر اين ادّعاى خود بياورد و گرنه بايد در آن چيزى كه از آن خارج شده، داخل شود و به بيعت خود باز گردد و نسبت به آن وفادار باشد.

شرح و تفسير

عذرهاى بدتر از گناه‌

با توجّه به آنچه در بالا گفته شد، امام (ع) اين سخن را در پاسخ «زبير» مطرح فرمود كه مى‌خواست براى پيمان‌شكنى خود توجيهى دست و پا كند، زيرا «معاويه» او را تحريك به خروج و سلطه بر «كوفه» و «بصره» كرد و آنها را فريب داد كه‌

[1] به كتاب مصادر نهج البلاغه، جلد 1، صفحه 334 تا 335 مراجعه شود.