براى آن چاك مى‌كنند و هر كار خلافى را براى وصول به آن مجاز مى‌شمرند كرده و پرده از ماهيّت آن بر مى‌دارد، مى‌فرمايد: «اين (زمامدارى بر مردم) آبى متعفّن و لقمه‌اى گلوگير است» (هذا ماء آجن‌ [1]، و لقمة يغصّ‌ [2] بها آكلها).

درست است كه حيات انسان با آب و غذاست ولى كدام آب و غذا؟ آبى كه پاكيزه و لقمه‌اى كه گوارا باشد و امام (ع) در اين جا طبيعت حكومت را به آب متعفّن و لقمه‌اى گلوگير تشبيه مى‌كند و به راستى همين است. انسان هر قدر به زندگى حاكمان و زمامداران نزديك مى‌شود به مشكلات عظيم و ناراحتيهاى شديد و عواقب دردناك آنان آگاهتر مى‌گردد، نه آرامشى دارند و نه امنيّتى. تنها دورنماى اين زندگى براى افراد، جالب و پر شكوه و وسوسه‌انگيز است.

البته رجال الهى به استقبال مشكلات اين امر مى‌روند و ناراحتيهاى آن را به خاطر خدا تحمّل مى‌كنند و آسايش و آرامش خود را فداى خدمت به دين خدا و بندگان او مى‌نمايند.

اين احتمال نيز داده شده است كه «هذا» اشاره به نوع حكومتى باشد كه «ابو سفيان» آن را پيشنهاد مى‌كرد.

به هر حال درست است كه حكومت همانند آب، مايه حيات ملتهاست، ولى از آنجا كه در جوامع بشرى هميشه مورد توجّه دنياپرستان بوده است و طبعا با مردان الهى به مبارزه و منازعه در آن بر مى‌خاسته‌اند، اين آب حيات‌بخش را آلوده مى‌كردند و اين غذايى كه مايه قوّت و قدرت براى جوامع بشرى است به صورت ناگوارى در مى‌آوردند تا آنجا كه بسيارى از اولياى حق از آن شكوه داشتند و با صراحت مى‌گفتند اگر فرمان خدا و رضاى او نبود هرگز به آن تن در نمى‌دادند، و

[1] «آجن» از ماده «اجن» (بر وزن ضرب) و «اجون» به معناى تغيير و دگرگونى است و به آب متعفّن كه رنگ يا طعم و بوى آن تغيير پيدا مى‌كند آجن گفته مى‌شود.

[2] «يغصّ» از ماده «غصص» (بر وزن هوس) به معناى گلوگير شدن است.