طرفين باشد. و نيز مطلق مى‌تواند اشاره به احكامى باشد كه بدون قيد و شرط آمده و مقيّد احكام ديگرى كه با قيد و شرط آمده، مانند كفّاره قسم كه در آن آمده است: «أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ»، يا آزاد كردن يك برده» [1] در حالى كه در باره كفّاره قتل خطا مى‌خوانيم: «فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ»، آزاد كردن يك بنده با ايمان». [2] 7- و نيز «محكم و متشابه آن را معيّن فرموده» (و محكمه و متشابهه).

«محكم» اشاره به آياتى است كه دلالت آن كاملا روشن است مانند: «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، بگو اوست خداى يكتا» و متشابه، آياتى است كه در ابتداى نظر نوعى ابهام و پيچيدگى دارد هر چند به كمك آيات ديگر قرآن تبيين مى‌شود، مانند: «إِلى‌ رَبِّها ناظِرَةٌ»، چشمها در آن روز به پروردگارش مى‌نگرد» [3] كه در پرتو آياتى كه مى‌گويند خداوند مكان و جهت و جسم ندارد و ديده نمى‌شود ابهام ظاهرى آن بر طرف مى‌گردد، مانند: «لا تُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصارَ»، چشمها او را درك نمى‌كند و او چشمها را ادراك مى‌نمايد». [4] 8- ويژگى ديگر اين كه: «مجملات قرآن با بيان رسول اللّه تفسير شده و غوامض آن با سخنانش تبيين گشته است» (مفسّرا مجمله و مبيّنا غوامضه).

«مجمل» مانند آياتى است كه دستور به نماز مى‌دهد و ركعات و اركان آن را تفسير نمى‌كند امّا پيامبر اكرم (ص) آنها را شرح مى‌دهد و «غوامض» مانند حروف مقطعه قرآن است كه در احاديث اسلامى تبيين شده است.

فرق ميان غوامض و متشابهات شايد در اين باشد كه متشابهات داراى معنى و مفاهيمى در ابتداى نظر مى‌باشد ولى غوامض، تعبيراتى است كه در بدو نظر كاملا مبهم است مانند مثالى كه در بالا ذكر شد.

[1] سوره مائده، آيه 89.

[2] سوره نساء، آيه 92.

[3] سوره قيامت، آيه 23.

[4] سوره انعام، آيه 103.