انحطاط به «اسفل السّافلين». و اين ويژگيها در هيچ موجودى جز انسان نيست و همان است كه به انسانهاى پاك و منزّه ارزش بى‌حساب مى‌دهد، چرا كه در برابر آن همه عوامل و انگيزه‌هاى انحطاط و گرايش به سوى مادّه و مادّيگرى، خود را حفظ كرده و از هفت خان جهان مادّه گذشته، از عالم جان سر بر آورده‌اند و آنچه اندر وهم نايد آن شده‌اند.

و نيز همان است كه فرشتگان، قبل از آفرينش آدم از درك آن عاجز بودند و شايد آفرينش او را يك خلقت تكرارى مى‌پنداشتند و با تسبيح و تقديسى كه خودشان داشتند، اين آفرينش را تحصيل حاصل گمان مى‌كردند، اين نكته نيز در خور دقّت است كه خداوند، روح والاى آدم را به خودش نسبت داده و مى‌گويد:

«وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي»، از روح خودم در او دميدم». [1] بديهى است خداوند نه جسم دارد و نه روح و هرگاه چيزى را به خودش اضافه كند مثلا بگويد: «بيت اللّه» (خانه خدا) و «شهر اللّه» (ماه خدا) اشاره به نهايت شرف و عظمت آن است و اين كه روح آدمى داراى آثارى از صفات الهى همچون علم و قدرت و خلاقيّت است. در واقع خداوند شريفترين و برترين روح را در آدم دميد و به همين دليل بعد از آن، خود را احسن الخالقين ناميد و فرمود:

«ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ». [2] چه دردآور است كه انسان با داشتن چنين استعداد و قدرت و توانايى براى كمال، از مقامى كه در انتظار اوست و در سايه آن بر تمام مخلوقات برترى دارد و در خور تاج با شكوه‌ «وَ لَقَدْ كَرَّمْنا» است، آن چنان سقوط كند كه به گفته قرآن از

[1] سوره حجر، آيه 29.

[2] سوره مؤمنون، آيه 14.