ميخهايى كه آن را ببندد. سپس آسمان پايين را به وسيله كواكب و نور ستارگان درخشنده زينت بخشيد و چراغى روشنى‌بخش و ماهى نورافشان در آن به جريان انداخت، در مدارى متحرّك و سقفى گردان و صفحه‌اى جنبنده.

شرح و تفسير

نقش طوفانها در آغاز آفرينش‌

اين بخش از كلام مولا- همان گونه كه قبلا اشاره شد- ادامه و تكميل بخش سابق است.

باز در اين جا نخست به سراغ فهم تعبيرات بسيار دقيق و عميقى كه در كلام حضرت آمده است- بدون هيچ گونه پيشداورى- مى‌رويم، سپس در باره چگونگى انطباق آن بر نظرات دانشمندان امروز، در مسأله آفرينش جهان سخن مى‌گوييم.

مولا در اين بخش از كلامش، به چند مرحله اشاره مى‌فرمايد:

نخست اين كه مى‌گويد: «خداوند سبحان باد و طوفان ديگرى ايجاد فرمود (كه داراى چهار ويژگى بود كه آن را از باد و طوفانهاى معمولى كره زمين ما جدا مى‌كند) بادى نازا بود» (ثمّ انشأ سبحانه ريحا اعتقم‌ [1] مهبّها [2]) نه ابرى بود كه به هم پيوندش دهد و باران ببارد و نه گلى كه آن را بارور سازد. «بادى كه همراه و ملازم‌

[1] «اعتقم» از مادّه «عقم» (بر وزن قفل) به معناى خشكى مانع از قبول اثر است و «عقيم» به زنى گفته مى‌شود كه نازاست و نظفه مرد را نمى‌پذيرد و به معناى ضيق و تنگى نيز آمده است (مفردات، لسان العرب و مقاييس اللغة).

[2] «مهبّ» از مادّه «هبوب» (بر وزن سجود) به معناى بيدار شدن و به حركت در آمدن شمشير و به طور كلّى، به هيجان در آمدن است از اين رو بر وزش باد هم اطلاق مى‌شود.