مكن كه شايسته سخن نيستند! (فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِكْرِنا وَ لَمْ يُرِدْ إِلَّا الْحَياةَ الدُّنْيا).

«ذكر خدا» مفهوم گسترده‌اى دارد كه هر گونه توجه به خدا را چه از طريق قرآن، و دليل عقل، و چه از طريق سنت، و ياد قيامت شامل مى‌گردد.

شايد نياز به تذكر نداشته باشد كه امر به اعراض از اين گروه هرگز منافاتى با تبليغ رسالت كه وظيفه اصلى پيامبر صلّى اللّه عليه و آله است ندارد. چرا كه تبليغ و انذار و بشارت مخصوص مواردى است كه حد اقل احتمال تأثير وجود داشته باشد، آنجا كه يقين به عدم تأثير است نبايد نيروها را به هدر داد، و بعد از اتمام حجت بايد اعراض كرد.

(آيه 30)- در اين آيه براى اثبات انحطاط فكرى اين گروه مى‌افزايد: «اين آخرين حدّ آگاهى آنهاست»! (ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ).

و در پايان مى‌گويد: «پروردگار تو كسانى را كه از راه او گمراه شده‌اند بهتر مى‌شناسد و (همچنين) هدايت يافتگان را از همه بهتر مى‌شناسد» (إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدى‌).

جمله‌ «ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ» مى‌تواند اشاره به خرافاتى همچون بت‌پرستى و فرشتگان را دختران خدا دانستن باشد، يعنى نهايت آگاهى اين گروه همين موهومات است. يا اشاره به دنياپرستى و اسارت آنها در چنگال ماديات، يعنى نهايت فهم و شعورشان اين است كه به خواب و خور و عيش و نوش و متاع فانى و زود گذر و زرق و برق دنيا قناعت كرده‌اند.

در دعاى معروفى كه در اعمال ماه شعبان از پيغمبر گرامى اسلام صلّى اللّه عليه و آله نقل شده مى‌خوانيم: «خداوندا! دنيا را بزرگترين مشغوليات فكرى ما و نهايت علم و آگاهى ما قرار مده».

پايان آيه اشاره به اين حقيقت است كه خداوند هم گمراهان را به خوبى مى‌شناسد و هم هدايت يافتگان را، يكى را مشمول غضبش و ديگرى را مشمول لطفش مى‌سازد، و در قيامت هر كدام را بر طبق اعمالشان جزا خواهد داد.

(آيه 31)- از آنجا كه در آيات گذشته سخن از علم خداوند نسبت به‌