5- نقد و بررسى روايات حيل‌

جمع‌بندى روايات:

مجموعه روايات هشت‌گانه پيشين، از نظر سند، به سه دليل قابل قبول است.

الف: اگر چه اكثر اين روايات از نظر سند ضعيف بود، ولى در بين آنها دو روايت معتبر وجود داشت. [1]

ب: روايات مذكور، به اصطلاح متعدّد و متضافر است، و به اعتقاد ما اگر روايات به حدّ تضافر برسد، حجّت است؛ اگر چه سند تك تك آنها ضعيف باشد. شرح اين مطلب را در بحث‌هاى اصول فقه گفته‌ايم. [2]

ج: مشهور فقهاى ما به اين روايات عمل كرده‌اند، و مى‌دانيم كه شهرت فتوايى، يكى از راههاى جبران ضعف سند روايت است؛ يعنى‌

[1]. نخست معتبره محمّد بن اسحاق بن عمّار كه روايت 4 باب 9 از ابواب احكام العقود وسائل الشّيعه بود، و ديگرى حديث 6 همين باب است؛ البتّه طبق نظر علّامه مجلسى در روضة المتّقين، روايات معتبره، بيشتر از اين تعداد است.

[2]. ر. ك. به كتاب انوار الاصول، جلد دوم، صفحه 486.