به عقيده ما بايد گفت: طرز تفكّر چنين كسى جامد و راكد و يخ‌بسته است! ...

در اينجا يك نكته هست كه بايد كاملًا مورد توجّه قرار گيرد تا از هرگونه سوءتفاهم و اشتباهى در اين زمينه پيشگيرى شود و آن اين كه‌ فلسفه شرق‌ مركّب از مباحث مختلفى است كه مى‌توان آن را در دو بخش خلاصه كرد:

بخش اوّل: مباحث امور عامّه و الهيّات‌

بخش دوم: طبيعيّات و فلكيّات‌

در بخش اوّل كه اساس فلسفه را تشكيل مى‌دهد بحث از كلّى‌ترين قوانين هستى‌ مى‌شود، و آن اصول كلّى كه بر سراسر عالمِ وجود حكومت مى‌كند، مورد بررسى قرار مى‌گيرد.

در بخش دوم، بحث از يك سلسله مباحث علوم طبيعى و فلكى به ميان مى‌آيد.

جاى انكار نيست كه بخش دوم، دستخوش دگرگونى زيادى شده و افلاك نه‌گانه بطلميوسى جاى خود را به هيئت جديد كه پايه‌گذار آن «كپلر» و «گاليله» بودند، داده و عناصر چهارگانه آب و باد و خاك و آتش، بكلّى از ميدان بيرون رفته‌