اما به عكس سيره انبياء و اولياء اين بوده است كه هنگام پيروزى حتى الامكان گذشته‌ها را با آب عفو بشويند، و دشمنان سرسخت را از اين طريق به دوستان صميمى مبدل سازند.

آنها هرگز علاقه نداشتند خون را با خون بشويند (جز در موارد استثناء) و بدى را با بدى پاسخ گويند، بلكه سعى داشتند تا آنجا كه مقدور است بدى‌ها را به خوبى پاسخ دهند، چرا كه هدف آنها تربيت بوده نه انتقام، خاموش كردن آتش بوده نه برافروختن آتش‌هاى جديد.

ولى به يقين اين كار، كار همه كس نيست، كار افرادى است كه در پرتو ايمان و تقوا تربيت شده‌اند و تسلط بر نفس داشتند، كار افراد با فضيلت و پر افتخار و انسان‌هاى شايسته است، و گرنه درنده خويان چيزى را جز انتقام به رسميت نمى‌شناسند و به آن افتخار مى‌كنند.

آيات قرآن مجيد و روايات اسلامى مملو است از بيان فضيلت عفو و نكوهش از روح انتقام جويى و سيره پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام گواه بسيار زنده و خوبى براى اين معنى است كه يك نمونه آن داستان فتح مكه و عفو عمومى پيامبر صلى الله عليه و آله از دشمنان خونخوار و بسيار سرسخت است.

با اين اشاره به قرآن باز مى‌گرديم و آيات عفو و انتقام را مورد بررسى قرار مى‌دهيم (توجه داشته باشيد كه واژه انتقام در قرآن مجيد به معنى بالا به كار نرفته و تنها به معنى مجازات الهى است و لذا در همه جا به خداوند نسبت داده شده است، و هيچ ارتباطى به بحث ما ندارد.

1- وَ جَزاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثلُها فَمَنْ عَفى وَ اصْلَحَ فَاجْرُهُ عَلَى اللَّهِ انَّهُ لايُحِبُّ الظَّالِمينَ. (شورى- 40)

2- وَ لَا يَأتَلِ أوُلوُ الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ انْ يُؤتُوآ أوْلِى الْقْربى وَ الْمَسَاكينَ وَ الْمُهاجِرينَ فِى سَبيلِ اللَّه وَ لْيَعْفُوا وُلْيَصْفَحُوا ألا تُحِبُّونَ انْ يَغْفِرَاللَّهُ‌