تفسير و جمع بندى‌

در نخستين آيه مى‌فرمايد: واى بر هر عيب كننده مسخره جوئى‌ (ويل لكل همزة لمزه).

در تفسير «همزه» و «لمزه» و فرق ميان اين دو سخن بسيار است كه در تفسير نمونه ذيل آيه شريفه آورده‌ايم مهم آن است كه يكى از تفسيرهائى كه براى آيه فوق شده است اين است كه آيه اشاره به افراد سخن چين مى‌كند. از ابن عباس پرسيدند منظور از اين آيه چيست؟ و آنها چه كسانى هستند كه خداوند ايشان را مذمت به ويل كرده است؟ ابن عباس در پاسخ گفت: «هُمُ الْمَشاؤنَ بِالَنمِيمَةِ الْمُفَرِقُونَ بَيْنَ الْاحِبَّةِ الناعِتُونَ لِلناسِ بِالْعَيْبِ؛ آنها كسانى هستند كه اقدام به سخن چينى مى‌كنند و ميان دوستان تفرقه، ايجاد مى‌نمايند و عيب بر مردم مى‌گذارند». مرحوم «طبرسى» در «مجمع البيان» اين معنى را بعنوان اولين تفسير براى آيه ذكر كرده و «فخر رازى» آن را هفتمين و آخرين تفسير براى آيه ذكر مى‌كند و با توجه به مفهوم وسيعى كه همزه و لمزه دارد و هر گونه غيبت و عيب جوئى را شامل مى‌شود سخن چينى نيز در مفهوم آيه درج است؛ خداوند به اينگونه اشخاص وعده مجازات «حُطَمَه» را داده است؛ همان آتش برافروخته الهى كه از دلها سر مى‌زند و تمام وجود آدمى را فرا مى‌گيرد.

از اين آيه استفاده مى‌شود كه آتش قيامت- بر عكس- آتش دنيا نخست به درون مى‌زند و اعماق قلب را مى‌سوزاند سپس به برون و شايد بخاطر اين باشد كه رذائل اخلاقى و اعمال زشت ناشى از آن از درون انسان سرچشمه مى‌گيرد و بازتابش در اعمال بيرون است.

در دومين آيه روى سخن را به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله كرده مى‌فرمايد: از آنها كه بسيار سوگند ياد مى‌كنند و افراد پستى هستند و بسيار عيب جو و سخن چين مى‌باشند اطاعت مكن. (وَلاتُطِعَ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِيْنٍ هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ).

و به دنبال اين صفات زشت صفات زشت ديگرى را در آيات بعد براى آنها