امام صادق عليه السلام عرض كرد: «بَلَغَنى‌ انَّكَ كَرِهْتَ مُناظَرَةَ النَّاسِ؛ به من گفته‌اند كه شما از مناظره (شيعيان) با مخالفان كراهت داريد؟ امام فرمود: امَّا كَلامُ مِثْلِكَ فَلا يَكْرَهُ، مَنْ اذا طارَ يَحْسُنُ انْ يَقَعَ وَ انْ وَقَعَ يَحْسُنُ انْ يَطيرَ فَمَنْ كانَ هكَذا لا نَكْرَهُهُ؛ از گفتگوهاى شخصى مانند تو كراهت نداريم كسى كه هنگامى كه به پرواز در مى‌آيد مى‌تواند در جاى خود به خوبى بنشيند، و هنگامى كه مى‌نشيند مى‌تواند به پرواز در آيد (با مهارت وارد بحث مى‌شود و با مهارت از آن خارج مى‌گردد) ما از گفتگو و مناظره چنين كسى ناراحت نيستيم». [1] انتخاب لقب طيّار براى اين صحابى معروف امام صادق عليه السلام نيز اشاره به همين معنى است زيرا كه در مباحثه و جدل، بسيار قوى و نيرومند بود و با قدرت و مهارت مى‌توانست از حق دفاع كند.

اينجاست كه به تمام كسانى كه اطلاع كافى از مسائل دين ندارند، و نمى‌توانند با قدرت از او دفاع كنند. هشدار مى‌دهيم كه وارد بحث و مناظره با مخالفان نشوند، چرا كه شكست مى‌خورند و شكست آنان موجب سرافكندگى و ضعف مبانى مذهب در نظر ديگران است.

از آنجا كه افراط و تفريط غالباً در امور مختلف در ميان افراد نادان وجود دارد كسانى هستند كه ناآگاهانه راه افراط را مى‌پويند و مى‌گويند چون جدال و مراء در اسلام شديداً تحريم شده اصلًا با كسى نبايد بحث كرد، هر چند بحثى مستدل و روشنگر و در مسير حق باشد، سكوت را بايد بر هر گونه بحث و استدلال يا به گفته بعضى قيل و قال ترجيح داد.

اين هم به يقين يك انحراف بزرگ است چرا كه تبيين حقايق جز در سايه منطق و استدلال ميسر نيست، و بستن اين راه به روى مردم به معنى محروم ساختن گروه عظيمى از وصول به حقايق و واقعيت‌ها است.

اين سخن را با حديث جالبى پايان مى‌دهيم.

امام حسن عسكرى از جدش امام صادق عليه السلام نقل مى‌كند كه در محضر مبارك آن‌

[1]. بحارالانوار، جلد 2، صفحه 136، حديث 39.