در حديثى از امام اميرمؤمنان على عليه السلام مى‌خوانيم: «بِكَثْرَةِ التَّكَبُّرِ يَكُونُ التَّلَفُ؛ فزونى تكبّر مايه اتلاف (اسباب موفّقيّت) است». [1]

اين سخن را به گونه ديگرى نيز مى‌توان تفسير كرد و آن اينكه بسيارى از جنگها و خونريزى‌ها و ويرانى‌ها از تكبّر و استكبار سرچشمه مى‌گيرد، گروهى خودخواه زمام امور كشورهاى جهان را به دست مى‌گيرند و هر يك مى‌خواهد بر ديگران برترى‌جويى كند و همين امر سبب درگيرى ميان آنان مى‌گردد، خونهاى بى گناهان در اين راه ريخته مى‌شود و خانه‌ها ويران مى‌گردد.

گاه تكبّر به صورت گروهى ظاهر مى‌شود و نژاد خود را برتر از نژادهاى ديگر مى‌پندارد و همين برترى‌جويى نژادى يكى از اسباب مهمّ جنگها در طول تاريخ بوده است.

برترى‌جويى نژاد ژرمن يكى از علل عمده بروز جنگهاى جهانى بود كه ميليونها كشته و مجروح و ميلياردها ميليارد، زيان و ضرر به جاى گذاشت.

كوتاه سخن اينكه: اگر ضايعات تكبّر را در روح و جسم انسان و در زندگى فردى و اجتماعى او مورد بررسى قرار دهيم خواهيم ديد كه هيچ صفتى از صفات ذميه، تا اين حدّ ويرانگر نبوده و پيامدهاى شوم نداشته است.

8- درمان تكبّر

بزرگان اخلاق در باره راه درمان تكبّر، بحثهاى بسيار مشروح دارند كه غالب آنها بر اين محور دور مى‌زند كه راه درمان تكبّر، دو راه است: راه‌ «علمى» و راه‌ «عملى».

امّا راه علمى، به اين صورت است كه افراد متكبّر درباره خود بينديشند كه كيستند و چيستند؟ و كجا بودند؟ و به كجا مى‌روند؟ و سرانجام كار آنها چه خواهد شد؟

و نيز در باره عظمت خداوند بينديشند و خود را در برابر ذات بى مثال او ببينند.

تاريخ سراسر عبرت جهان را بررسى كنند، در باره سرنوشت فرعونها و نمرودها و

[1]-/ غررالحكم، حديث 7169