اين ترتيب، بخش مهمّى از فضائل اخلاقى را در وجود انسان زنده مى‌كند، همان گونه كه بخش قابل توجّهى از رذائل را مى‌ميراند.

نتيجه:

از آنچه در بالا آمد بخوبى مى‌توان نتيجه گرفت كه عبادات اثر بسيار عميقى از جهات مختلف در تهذيب اخلاق دارند؛ اين تأثير را مى‌توان در چند جهت خلاصه كرد:

1- توجّه به مبدأ آفرينش و حضور پروردگار در تمام زندگى انسانها سبب مى‌شود كه انسان مراقب اعمال و رفتار خويش باشد، و هواى نفس را تا آنجا كه مى‌تواند كنترل كند، چرا كه عالم محضر خداست، و در محضر خداوند كريم، گناه كردن و راه خلاف پيمودن عين ناسپاسى است.

2- توجّه به صفات جلال و جمال او كه در عبادات و مخصوصاً دعاها آمده است، نيايش كننده را دعوت مى‌كند كه پرتوى از آن اوصاف كريمه را در درون روح و جان خود منعكس كند و در مسير تكامل اخلاقى قرار گيرد.

3- توجّه به معاد، همان دادگاه بزرگى كه همه چيز در آنجا حسابرسى مى‌شود، نيز اثر باز دارنده قوى و نيرومندى براى پاكسازى روح و جسم انسان دارد.

4- عبادت و نيايش اگر با حضور قلب و آداب آن باشد، صفا و نورانيّت غير قابل توصيفى مى‌آورد كه در برابر آن ظلمات اخلاق رذيله تاب مقاومت ندارد؛ به همين دليل، انسان پس از يك عبادت آميخته با حضور قلب، خود را به نيكيها نزديكتر مى‌بيند.

5- محتواى عبادات و دعاها مملّو است از آموزشهاى اخلاقى و بيان راه و رسم سير و سلوك الى اللَّه، كه دقّت در آنها نيز درسهاى بزرگى به انسان در اين زمينه مى‌دهد.

عاشقان خود سازى و سالكان الى اللَّه از طريق عبادت مى‌توانند به هدف والاى خود برسند و بدون عبادت و نيايش و مناجات و راز و نياز با پروردگار مخصوصاً در خلوت و بويژه در سحرگاهان راه به جايى نمى‌برند.