مى‌توان به اعماق درون او پى برد؛ و بعكس سخنان و كلمات هر كس در روح و جان او اثر مى‌گذارد و تدريجاً آن را به رنگ خود در مى‌آورد و به اين ترتيب اين دو در يكديگر تأثير متقابل دارند.

از ميان آيات قرآن مجيد، آيه 30 سوره محمّد صلى الله عليه و آله گواه بر اين است كه ميان زبان و فكر و اخلاق، رابطه خاصّى است به گونه‌اى كه با توجّه به كلماتى كه بر زبان جارى مى‌شود مى‌توان اعماق ضمير انسان را كاوش كرد، وبا استفاده از همين رابطه از قديمترين ايّام و بويژه امروز، براى پى بردن به نيّات، افكار و اسرار درون اشخاص از بازجويى‌هاى ماهرانه و حساب شده استفاده كرده و مى‌كنند.

در اين آيه كه درباره منافقين آمده چنين مى‌خوانيم:

«وَ لَوْ نَشاءُ لَأَرَيْناكَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُمْ بِسيماهُمْ وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فى لَحْنِ الْقَولِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ اعْمالَكُمْ؛

اگر بخواهيم آنها را به تو نشان مى‌دهيم، تا آنها را با قيافه‌هايشان بشناسى (ولى اين كار لزومى ندارد) تو مى‌توانى آنها را از سخنانشان بشناسى، و خداوند اعمال همه شما را مى‌داند.»

به گفته «راغب» در «مفردات»، «لحن» به معنى منحرف ساختن سخن از قواعد و سنن خاصّ آن است؛ يا اعرابِ غلطى به آن بدهند و يا از صورت صراحت به كنايه و اشاره بكشانند، و منظور از «لحن القول» در آيه شريفه همين معنى اخير است، يعنى از كنايه‌ها و تعبيرات دو پهلو يا موذيانه منافقان مى‌توانى آنها را بشناسى و به اسرار درون آنها پى ببرى!

در حديثى از «ابو سعيد خدرى» آمده است كه مى‌گويد:

«لَحْنُ الْقَولِ بُغْضُهمْ عَلِىَّ بْنَ ابيطالِبٍ، وَ كُنَّا نَعْرِفُ الْمُنافِقينَ عَلى‌ عَهْدِ رَسُولِ‌اللَّهِ بِبُغْضِهِمْ عَلِىَّ بْنَ ابيطالِبٍ؛

منظور از لحن قول كينه و عداوت علىّ بن ابيطالب عليه السلام است (يعنى يكى از مصداقهاى روشن آن، ابراز و دشمنى با آن حضرت مى‌باشد.) و ما منافقان را در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله از كينه توزى آنها با على عليه السلام مى‌شناختيم.» [1]

[1]. مجمع البيان، جلد 9، صفحه 106، ذيل آيه مورد بحث- مضمون اين حديث را بسيارى از معاريف اهل سنّت در كتابهاى خود نقل كرده‌اند از جمله «احمد حنبل» در كتاب «فضائل» و «ابن عبدالبرّ» در «استيعاب»، و «ذهبى» در «تاريخ اوّل الاسلام» و «ابن اثير» در «جامع الاصول» و غير آنها