2- برخى معتقدند كه منظور از دين در آيه فوق، حج است؛ يعنى در آن روز خاص و با شكوه، خداوند حجّ شما را كامل كرد.

ولى آيا واقعاً «دين» در لغت به معناى «حج» است؟ يا دين مجموعه‌اى از «عقائد» و «اعمال» است كه «حجّ» بخشى از آن است؟

روشن است كه احتمال دوم صحيح است، بنابر تفسير «دين» به «حج» تفسير بى‌دليلى است.

3- تحقّق مضمون آيه و اكمال دين و اتمام نعمت به اين بود كه خداوند در آن روز مسلمين را بر دشمنان غالب و پيروز كرد و شرّ دشمنان را از سر آنها كوتاه نمود.

ولى آيا اين سخن صحيح است؟! كدام دشمن مغلوب و مأيوس شد؟ مشركان عرب كه در سال هشتم هجرت، به هنگام فتح مكّه تسليم مسلمانان شدند؛ يهودياد مدينه و خيبر و قبائل بنى قريظه و بنى قينقاع و بنى النّضير كه سالها قبل در جنگ خيبر و احزاب شكست را پذيرفتند و يا از محدوده حكومت اسلامى هجرت كردند، مسيحيان نيز با مسلمانان قرارداد صلح امضاء كردند؛ بنابراين، تمام دشمنان اسلام قبل از سال دهم هجرت تسليم شده بودند.

بله، خطر منافقين، كه خطرناك ترين دشمنان دين بودند و از پشت خنجر مى‌زدند، هنوز برطرف نشده بود. ولى چگونه آنها شكست خوردند و نااميد شدند؟

باز اين سؤال بى‌پاسخى است كه همانند سؤال مطرح شده در نظريه اوّل، از سوى اين نظريه‌پردازان جوابى به آن داده نشده است.

امّا تفسير علماى شيعه- همانطور كه گذشت- پاسخ تمام اين سؤالات را مى‌دهد و روشنايى خاصّى به آيه مى‌بخشد.

آرى، واقعه غدير خم و مسأله ولايت و جانشينى امير المؤمنين عليه السلام بهترين تفسير، بلكه تنها تفسير صحيح اين آيه شريفه است؛ زيرا با اين رخداد، يأس بر منافقان سايه افكند و اميدهاى آنها نااميد گشت.