جنگ اسلام آمدند و در هر مرحله‌اى كه شكست خورده اميدوار به آينده بودند؛ ولى در هنگام نزول آيه فوق حادثه‌اى رخ داده است كه نه تنها دشمن شكست تازه‌اى خورده بلكه اميد آينده او هم نااميد شده است.

بنابراين، كفّار براى هميشه از زوال و نابودى دين شما مأيوس گشتند.

«فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ»- با اين نصرت و پيروزى بزرگ، كه در اين روز حاصل گشته، ديگر از دشمنان و كفّار در هراس نباشيد، از ناحيه آنها خطرى شما را تهديد نمى‌كند، بلكه از مخالفت با فرامين و اوامر الهى بترسيد؛ زيرا در اين شرايط خطر اصلى از هوى‌ و هوسها و دورى از خداوند نشأت مى‌گيرد.

الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي‌- در اين روز با شكوه و پراهمّيّت، دين شما بر اثر حادثه‌اى كه رخ داد كامل گشت و نعمتهاى الهى بر شما مسلمانان تمام و كامل شد.

«وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً»- شكوه و عظمت امروز و حادثه‌اى كه در آن اتّفاق افتاده، بقدرى فراوان است كه خداوند اسلام را به عنوان آيين هميشگى پذيرفته است.

آن روز، چه روزى بوده است؟

روزى كه آيه شريفه از آن سخن مى‌گويد، داراى چهار ويژگى مهم است.

اوّل: روزى است كه باعث يأس و نااميدى كفّار شد.

دوم: روزى است كه مايه اكمال دين گشت.

سوم: روزى است كه خداوند نعمتش را بر مسلمانان تمام كرد.

چهارم: روزى است كه خداوند راضى شد كه دين اسلام، دين هميشگى مردم باشد.

راستى اين روز بزرگ، با اين ويژگيهاى چهارگانه، چه روزى بوده است؟

براى رسيدن به پاسخ اين سؤال، دو مسير را مى‌توان طى كرد:

راه اوّل: تأمّل و تعمّق در مضمون خود آيه و مطالعه و تفكّر پيرامون آن، با قطع‌