«گاو و الاغى در اصطبلى بودند، گاو به الاغ حمله كرد و آن را كشت، حكم آن چيست؟

اصحاب پيامبر، كه در محضر رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم حضور داشتند، به همديگر نگاه كردند و عرض كردند: حيوانات كه تكليفى ندارند؛ حيوانى، حيوان ديگرى را كشته است، نه مى‌توان حكم به قصاص كرد، نه ديه!

پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم خطاب به على عليه السلام فرمود: حكم اين مسأله چيست؟

حضرت على عليه السلام از صاحب آن دو حيوان پرسيد: آيا هر دو حيوان بسته بودند، يا هر دو باز بودند، يا يكى بسته بود و ديگرى بازگفته؟

شد: صاحب الاغ حيوان خود را بسته بود و صاحب گاو آن را بازگذاشته بود!

حضرت على عليه السلام فرمود: در اين صورت بايد صاحب گاو خسارت صاحب الاغ را بپردازد!

پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم پس از تأييد حكم و قضاوت حضرت على عليه السلام فرمود:

«اقْضاكُمْ عَلِىٌ‌ [1]؛ على در مقام قضاوت از همه شما آگاه‌تر است و بهتر قضاوت مى‌كند.»

قضاوت حضرت على عليه السلام در اين داستان مصداق همان چيزى است كه اكنون در فقه شيعه به عنوان يك قاعده كلّى مطرح است و آن اين كه: «هرگاه سبب اقوى از مباشر باشد، سبب ضامن است». در داستان فوق، گاو مباشر در قتل است و صاحب گاو كه آن را نبسته سبب قتل مى‌باشد، ولى چون سبب اقوى بوده، زيرا او عاقل است و حيوان عقل ندارد، بدين جهت سبب ضامن است. [2]

طبق آنچه گذشت على عليه السلام صاحب «أُذُنٌ واعِيَةٌ»، همراهِ جدانشدنى با قرآن،

[1] نور الابصار، صفحه 88.

[2] همان‌گونه كه اگر شخصى، ديگرى را به منزل خويش دعوت كند و در منزل سگ درّنده‌اى داشته باشد و به ميهمان اطّلاع ندهد كه سگ وى به انسان‌ها نيز حمله مى‌كند و خود نيز از ميهمان محافظت و مراقبت نكند و سگ صاحب‌خانه به هنگام ورود ميهمان به منزل ميزبان، به ميهمان حمله كند و خسارتى بر او وارد كند، ميزبان ضامن است. چون هر چند سگ مباشر است و صاحب‌خانه سبب، ولى از آنجا كه سبب اقوى از مباشر است، بدين جهت سبب ضامن است.