سؤال: راستى چرا قرآن به بيان تاريخ امّت‌هاى گذشته پرداخته و داستان انبياء پيشين را مطرح كرده است؟ آيا قرآن مجيد كتاب تاريخ است؟

پاسخ: قرآن، كتاب انسان‌سازى است و تاريخ نقش مهمّى در تعليم و تربيت انسان دارد. خلاصه زندگى انسان، تجربه است و چه بهتر كه آدمى از تجربه گذشتگان بهره بگيرد؛ نه اين كه به قول شاعر دو بار عمر كند، يكى را تجربه بيندوزد و در عمر دوباره از تجربه‌هايش استفاده كند [1].

خداوند متعال در آيه 111 سوره يوسف مى‌فرمايد:

«لَقَدْ كانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبابِ‌؛ در سرگذشت آن‌ها درس عبرتى براى صاحبان انديشه بود.»

در ابتداى سوره حاقّه نيز اشاره‌اى به داستان انبياء و امّت‌هاى پيشين شده، كه به شرح اين آيات به صورت گذرا مى‌پردازيم:

«وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِكاتُ بِالْخاطِئَةِ»- فرعون و كسانى كه قبل از او بودند، يعنى قوم شعيب، عاد، ثمود و ديگران، و نيز اهل شهرهاى زير و رو شده، مرتكب گناهان بزرگ شدند. «مؤتفكات» جمع «مؤتفكه» به معناى شهرهاى زير و رو شده است و اشاره به داستان قوم لوط دارد. هنگامى كه عذاب الهى بر قوم سركش لوط نازل شد، خانه‌هاى آن‌ها بر اثر زلزله چنان ويران و نابود شد كه گويا آن شهر را زير و رو كرده‌اند. و پس از زلزله، بارانى از سنگ بر آن شهر باريدن گرفت و بقاياى آن شهر را بطور كلّى نابود كرد. علّت تمام اين عذاب‌ها خطاها و گناهان آن‌ها بود، كه در آخر آيه به آن اشاره شده است (بالخاطئه).

«فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً»- اقوام پيشين با فرستادگان پروردگارشان به مخالفت برخاستند و خداوند نيز آن‌ها را به عذاب شديدى گرفتار ساخت. تعبير به «ربّهم» اشاره به اين دارد كه خداوند با فرستادن رسولان مى‌خواهد مردم را تربيت كند؛ ولى برخى از مردم، كه در مسير گناه قدم‌

[1] شاعر در اين باره چنين مى‌گويد:

تا به يكى تجربه اندوختن با دگرى تجربه بستن به كار!