مى‌كنند، همان‌گونه كه جهنّمى‌ها در دنيا مؤمنان را سرزنش و ملامت مى‌كردند و ايمان و اعتقادات آن‌ها را به سخريّه مى‌گرفتند. بنابراين، اين سؤال و جواب نوعى مقابله به مثل محسوب مى‌شود!

«فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ‌»- براى پايان دادن به گفت و گوى بهشتيان و جهنّميان يك نفر بايد حرف آخر را بزند، بدين جهت پيام‌آور الهى فرياد مى‌زند: «لعنت خداوند بر ظالمان و ستمگران باد!» و با اين سخن، گفت‌وگوهاى بهشتيان و جهنّميان پايان مى‌يابد.

مؤذّن كيست؟

مؤذّن، كه در آيه 44 سوره اعراف بدان اشاره شد، كيست؟ اين پيام‌آور الهى كه بر بهشت و جهنّم و قيامت سلطه دارد چه شخصى است؟ اين شخص كه همگان صدايش را مى‌شنوند و با سخن او گفت و گوى بهشتيان و جهنّميان پايان مى‌يابد، چه كسى مى‌تواند باشد؟

پاسخ: روايات متعدّدى در منابع شيعه و اهل سنّت وجود دارد كه مؤذّن را به حضرت على عليه السلام تفسير كرده است، به عنوان نمونه به چند منبع اشاره مى‌كنيم:

1- حاكم حسكانى، دانشمند حنفى اهل تسنّن، در شواهد التّنزيل، از محمّد حنفيّه، از حضرت على عليه السلام چنين نقل مى‌كند:

«أنَا ذلِكَ الْمُؤذِّن؛ پيام‌آور الهى در روز قيامت من هستم.»

وى روايتى نيز از ابن عبّاس نقل مى‌كند؛ او مى‌گويد: «على عليه السلام در قرآن نام‌هايى دارد، كه مردم با آن آشنا نيستند، يكى از آن نام‌ها «مؤذّن» است». ابن عبّاس هر چند اين روايت را به پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نسبت نداده؛ ولى حتماً از آن حضرت شنيده است. [1]

2- حافظ أبو بكر ابن مردويه در كتاب المناقب نقل كرده است كه مؤذّن على عليه السلام است. [2]

[1] به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 394.

[2] به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 393.