دورنماى بحث‌

كلمه «مؤذّن» در قرآن مجيد تنها يك بار به كار رفته، كه پيرامون مسائل جهان آخرت مى‌باشد و در آيه 44 سوره اعراف آمده است؛ و يك بار هم كلمه «اذان» آمده، و آن در آيه 3 سوره توبه مى‌باشد و هر دو در ارتباط با فضايل حضرت امير المؤمنين عليه السلام است.

«أذان» در عصر و زمان ما به معناى ذكرهاى مخصوصى است كه براى دعوت به نماز گفته مى‌شود، ولى در لغت به معناى هرگونه اعلام است، گاه اعلام توأم با تهديد، گاه اعلام جنگ، و گاه اعلام وقت نماز. و به تعبير ديگر «أذان» به معناى رسانيدن پيامى به صورت آشكار و علنى است. پس اذان مخصوص اعلام نماز نيست، بلكه معناى وسيعى دارد.

شرح و تفسير آيه 44 اعراف‌

گفتگوى بهشتيان و جهنّميان‌

براى روشن‌تر شدن تفسير آيه مؤذّن، لازم است از چند آيه قبل شروع كنيم:

«وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيها خالِدُونَ‌؛ و كسانى كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام داده‌اند- البته هيچ كس را جز به اندازه توانايى‌اش تكليف نمى‌كنم- آنها اهل بهشتند و جاودانه در آن خواهند ماند.»

جمله‌ «لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها*»- كه به صورت يك جمله معترضه در آيه فوق آمده است- اشاره به نكته مهمّى دارد و آن اين كه ايمان و عملِ صالحِ همه يكسان نيست و از همه مردم انتظار ايمان و عمل صالح مساوى نمى‌رود، بلكه از هر كس به اندازه توان و درك او انتظار ايمان و عمل صالح مى‌رود، بدون شك ايمان حضرت على عليه السلام و سلمان و ابو ذر در سطح ايمان بقيّه مردم نيست و انتظارى كه از چنين اشخاص برجسته‌اى مى‌رود غير از انتظارى است كه از مردم عادى مى‌رود. خلاصه اين كه، هر كس به اندازه ظرفيّت و وُسع و توانش ايمان داشته باشد و عمل صالح انجام دهد وارد بهشت مى‌شود و جاودانه در آن خواهد ماند.