معلومات و مجهولات كنونى را با هم مقايسه كنيم، نتيجه آن يك كسر فوق العاده كوچكى مى‌شود كه با صفر فاصله زيادى ندارد.

از همه چيز نزديك‌تر به خود ما، حيات و زندگى ماست و بايد با كمال تأسّف اعتراف كرد كه هنوز از حقيقت آن كمترين اطّلاعى نداريم. يكى از دانشمندان مى‌گويد زندگى و كيفيّات حياتى جانداران، مانند درياى وسيع و پهناورى است كه ما فقط از دور، پرتوى از امواج آن را مشاهده مى‌كنيم.

الكسيس كارل- دانشمند بزرگ فرانسوى- در كتاب انسان موجود ناشناخته مى‌گويد:

«انسان در واقع يك مجموعه سرا پا راز و ابهام است كه نمى‌توان او را به سادگى درك كرد.» و در جاى ديگر مى‌گويد: «در واقع جهل ما از خود، زياد و هنوز نواحى وسيعى از دنياى درونى ما ناشناخته مانده است و بيشتر پرسش هايى كه محقّقين و مطالعه كنندگان زندگى انسان، طرح مى‌كنند بدون پاسخ مى‌ماند».

دانشمندان علوم طبيعى مى‌گويند ما امروز پس از مطالعات فراوان، اجزاى اصلى تشكيل دهنده سلّول (كوچك‌ترين جزء زنده كه واحد مستقل حياتى را تشكيل مى‌دهد) را شناخته‌ايم و همان طور كه مى‌توانيم يك سلّول را تجزيه كرده و اجزا و موادّ آن را از يكديگر جدا سازيم، همين طور هم مى‌توانيم با تركيب دقيقى به صورت اوّل برگردانيم، امّا بايد اعتراف كنيم كه نمى‌توانيم حيات را به آن باز گردانيم. حال اين حيات چيست و چگونه است؟ نمى‌دانيم.

ب) آيا علوم انسانى به آخرين مرحله كمال ممكن خود رسيده است؟

در برابر اين پرسش هم بايد بى درنگ بنويسيم هميشه به پيشروى خود ادامه خواهد داد؛ هيچگاه در سير تكاملى علوم وقفه‌اى رخ نداده، ولى گاهى در اين مسير، كندتر و گاهى سريع‌تر حركت كرده است و تصوّر نمى‌شود كه تا ابد وقفه‌اى‌