مى‌باشد و اعصاب خارجى تنها در نظم بخشيدن به ضربان قلب تأثير دارند. [1]

دستگاه گردش خون داراى سه قسمت قابل توجّه است كه عبارتند از:

1. قلب: شرح آن گذشت.

2. رگها: به منزله لوله‌هاى بزرگ و كوچك براى تقسيم عادلانه خون هستند و شكل ساختمان و موقعيّت آنها در گردش خون، اهميّت بسزايى دارد و سه نوع رگ در بدن ديده مى‌شود، سرخرگ‌ها، سياهرگ‌ها و مويرگها. [2]

3. خون: كه اينك شرح آن به طور اختصار از نظر شما مى‌گذرد.

[1]. دانشمندان علوم طبيعى درباره حركت خودكار قلب دو نظريّه دارند:

الف) «نظريّه ميوژن» كه بر طبق آن در خود قلب عواملى وجود دارد كه مى‌تواند به طور مستقيم و منظّم، انقباض توليد كند.

ب) «نظريه نوروژن» كه طبق آن انقباض قلب، معلول تحريكات حاصله از سلّول‌هاى عصبى مى‌باشد كه در قلب وجود دارد.

نكته جالب ديگر اينكه تنظيم حركات قلب به وسيله اعصاب سمپاتيك (تند كننده حركات قلب) و پاراسمپاتيك (كند كننده حركات قلب) صورت مى‌گيرد.

[2]. سرخرگ‌ها، لوله‌هاى قابل ارتجاعى هستند كه خون را از قلب گرفته و از خود عبور مى‌دهند و به جهت ارتجاعى بودن مى‌توانند باز و بسته شده و عمل قلب را تكميل كنند و خون را با فشار به جلو برانند.

اين نوع از رگ‌ها كه «شريان» ناميده مى‌شوند اغلب در اعماق بدن جا دارند و پس از مرگ به علّت انتقال خون آنها به سياهرگ‌ها، خالى مانده و به صورت لوله‌هاى زردرنگى در مى‌آيند. قسمت ديگر از رگ‌ها كه به نام سياهرگ‌ها و وريدها ناميده مى‌شوند، خون تيره رنگ در آنها به سوى قلب جريان دارد. رنگ اين لوله‌ها قرمز و قابليت ارتجاعى آنها كمتر است و مهم‌ترين سياهرگ‌هاى بدن، چهار سياهرگ گردن و دو سياهرگ زيرين و زبرين قلب مى‌باشد.

نوع سوم كه به علّت ظريفى و نازكى، آنها را «مويرگ» مى‌نامند به تعداد فوق العاده زيادى در تمام قسمت‌هاى بدن پخش شده و عدّه‌اى از آنها به قدرى نازك و باريكند كه با چشم ديده نمى‌شوند. قطر مويرگ‌ها اغلب از 6 تا 12 ميكرون است.

جالب آنكه موادّ غذايى و حياتى از ديواره اين مويرگ‌ها به خارج نفوذ كرده و موادّ دفعى و سمّى نيز به داخل آنها نفوذ مى‌كند و به اين وسيله عمل جذب و دفع سلّول‌ها انجام مى‌گيرد.