1. علمى است كه در آن از جرح و تعديل راويان به الفاظى مخصوص و نيز از مراتب اين الفاظ، بحث مى‌شود. اين علم، از فروع علم رجال احاديث است.[1] 2. علمى است كه به بيان مرتبه راويان از حيث تضعيف و يا توثيق آنان توسط محدّثان، با تعابيرى فنّى كه متعارف بين علماست، مى‌پردازد.[2] مفاد دو تعريف مذكور آن است كه در علم جرح و تعديل، علماى علم رجال، متكفّل بيان مقدار و ميزان وثاقت و يا ضعف راويان با الفاظ و اصطلاحاتى خاص‌اند كه هر يك، بيان كننده ميزان تحقّق دو وصف مذكور در آنان است.[3]

تقسيم علم رجال‌

برخى از معاصران، علم رجال را به دو علم: تاريخ راويان، و علم جرح و تعديل، تقسيم كرده‌اند. اين تقسيم، ظاهراً به لحاظ مناسبت با وضع و ترتيب كتاب‌هاى مصطلح الحديث صورت پذيرفته است؛ زيرا در كتاب‌هاى مزبور، شناخت تاريخ راويان و شناخت راويان ثقه و ضعيف- كه دومى همان علم جرح و تعديل است- هر يك، نوعى مستقل از انواع علم الحديث شمرده شده و جداگانه طرح گرديده‌اند. معاصران مزبور نيز مانند كتاب‌هاى مصطلح الحديث، مسئله بيان جرح و تعديلى را كه در شأن راويان احاديث گفته شده، به علم جرح و تعديل اختصاص داده‌اند و مسائلى چون: مدّت عمر راويان، سال تولّد و وفات آنان، سفرهاى آنان، مشايخ و شاگردهايشان و ... را از مسائل علم تاريخ راويان دانسته‌اند

[1]. كشف الظنون، ج 1، ص 582.

[2]. بحوث فى تاريخ السنة المشرّفة، ص 83.

[3]. براى جرح و تعديل، قواعد و مسائل بسيار مهمّى وجود دارد كه بدون فراگيرى آنها هيچ‌گونه حكمى نمى‌توان بر راويان نمود. اين قواعد را إن شاء اللَّه به طور مشروح در فصل سوم، عنوان كرده، بررسى خواهيم كرد.