223 هجرى تولّد يافت و به سال 311 هجرى درگذشت.

ابن خزيمه، ثقه و از حافظان جليل القدر عصر خويش در نيشابور به شمار مى‌آمده كه به احوال رجال نيز وقوف كامل داشته است. وى مؤلّف بيش از يكصد و چهل اثر بوده كه مهم‌ترين آنها الصحيح، معروف به صحيح ابن خزيمة است. ابن خزيمه، در تصحيح احاديث، بسيار محتاط بوده است، به گونه‌اى كه هرگاه براى وى اندك ترديدى در صحّت خبرى از جهت اسناد وجود داشته، ترديد خود را با جملاتى نظير: «إن صحّ الخبر» يا «إن ثبت كذا» بيان كرده است‌[1]. به همين جهت، كتاب صحيح وى از المستدرك حاكم نيشابورى و نيز الصحيح ابن حبّان، بهتر و برتر شمرده شده است؛ زيرا دو نفر مذكور، بخصوص حاكم، در صحيح دانستن احاديث، متساهل بوده‌اند.[2]

17. عُقيلى‌

ابوجعفر محمّد بن عمرو عقيلى مكّى، از تاريخ تولّد وى اطّلاعى نداريم؛ ليكن به سال 322 هجرى در گذشته است.

عقيلى، ثقه و از حافظان حديث و مطّلع به احوال رجال بوده است. وى صاحب تأليفاتى است كه مهم‌ترين آنها الضعفاء الكبير در علم رجال است. كتاب مذكور، كتابى متداول و مهم در شناخت رجال ضعيف به شمار آمده است. وى در جرح و نقد رجال، بسيار سختگير بوده است، چنان كه برخى از محدّثان بزرگ چون على بن مدينى را- كه خود از ائمه علم رجال بوده‌اند- نيز در شمار رجال ضعيف ذكر كرده است. به همين جهت، ذهبى در ميزان الاعتدال، به شدّت بر وى‌

[1]. تدريب الراوى، ج 1، ص 52.

[2]. ر. ك: سير أعلام النبلاء، ج 14، ص 365- 382( ش 214)؛ تذكرة الحفّاظ، ج 2، ص 720- 721( ش 734)؛ طبقات الحفّاظ، ص 330- 331( ش 710).