گفتار دوم: شرايط عالمان جرح و تعديل‌

جرح و تعديل، به منزله حكمى است كه هر گاه عالم رجالى، راوى‌اى را به يكى از اين دو متّصف كند، اثر و لوازم خاصّى را به دنبال دارد؛ درست مانند حكمى كه قاضى براى حلّ دعوا بين طرفين، انشا مى‌كند. پس هر گاه علماى جرح و تعديل، راوى اى را جرح كنند، اثر روشن آن در بين محدّثان، ردّ روايات آن راوى و عمل نكردن به مضمون آنهاست، و هرگاه آنان راوى‌اى را تعديل كنند، اثر و لازمه آن، قبول روايات آن راوى و عمل به مضمون آنهاست.

از آنچه گفته شد، جايگاه رفيع علماى جرح و تعديل، روشن مى‌شود؛ زيرا به واسطه آنان، احاديث صحيح و مقبول، از احاديث غير صحيح و مردود، تمييز داده مى‌شوند و فقها با دريافت احاديث صحيح و حَسَن، فقه را بنيان مى‌نهند.

در تفسير و ديگر علوم نقلى نيز با عالمان جرح و تعديل به، همين گونه برخورد مى‌كنند. خلاصه آن كه ثبوت روايات و سنّت نبوى برعهده علماى جرح و تعديل است. از اين رو، آنان متناسب با چنين جايگاه رفيعى، لزوماً مى‌بايد علاوه بر شرايط عمومى تكليف- كه مسلمان بودن، بالغ بودن و دارا بودن عقل است- متّصف به صفاتى متناسب با جايگاه ويژه‌شان باشند و مهم‌ترين آن صفات، عبارت‌اند از:

1. عدالت؛

2. علم؛

3. دورى از تعصّب؛

4. دانستن اسباب جرح و تزكيه؛

5. آگاهىِ كامل از مدلول و معانى الفاظ از جهت لغت و اصطلاح.