مقدّمه‌

اكنون كه عصر علماى جرح و تعديل به پايان آمده و تمامى اقوال و احكام آنان در مورد راويان احاديث در كتاب‌هاى رجالى تدوين يافته است، طالبان علم رجال و مطالعه‌كنندگان كتاب‌هاى رجالى، براى فهم و درك بهترِ اقوال علماى جرح و تعديل و تعيين حال راويان از جهت وثاقت و يا ضعف، نياز مبرم به دانستن قواعد علم جرح و تعديل دارند؛ قواعدى كه بدون اطّلاع از آنها، هيچ كس قادر به تعيين حال راويان و به تبع، تعيين درجه اعتبار سند احاديث از جهت صحّت و يا ضعف نيست. از اين رو، در اين باب، بر آنيم كه مهم‌ترين اين قواعد را به اختصار طرح كرده، مورد بررسى قرار دهيم.

گفتار اوّل: مبانى حجّيت جرح و تعديل رجالى‌

از آنچه كه علما در كتب «مصطلح الحديث» در مورد اختلاف محدّثان در قبول تزكيه و جرح از يك عادل گفته‌اند[1]، چنين به دست مى‌آيد كه اساس حجّيت و پذيرش جرح و تعديل از علماى رجال، بر يكى از چهار نظريه ذيل استوار است:

[1]. البته در فصل دوم، در بحثى با عنوان« نشانه‌هاى جرح راوى» گفته شد كه على رغم ظاهر عبارات كتب« مصطلح الحديث»، در ثبوت جرح راوى به قول يك نفر، هيچ گونه ترديدى و اختلافى بين اهل علم و حديث نيست و اختلاف مزبور، منحصر به كيفيت ثبوت عدالت راوى است.