رجال و انساب‌

علم رجال، دانشى است كه در آن، از آن دسته از احوال و اوصاف راويان حديث كه در جواز يا عدم جواز قبول سخن ايشان مدخليت دارد، بحث مى‌شود.[1] دوره مورد بحث، يكى از دوره‌هاى مهم از نظر نگارش‌هاى رجالى است. آثار متعدّدى در اين دو قرن فراهم آمده كه متأسّفانه، برخى از آنها از ميان رفته است.

الرجال ابن داوود و دو كتاب از علّامه حلّى، سه اثر مهم رجالى در اين دوره‌اند كه هر سه، متعلّق به قرن هشتم هجرى است.

الف. آثار چاپى‌

1. «الرجال» ابن داوود[2]

اين كتاب، تأليف تقى الدين حسن بن على بن داوود حلّى، فقيه، اديب و رجالى معروف قرن هشتم هجرى است كه در ذى حجّه 707، نگارش آن را به پايان برده است.[3] از نسخ خطّى متعدّد كتاب مى‌توان به نسخ كتاب‌خانه دانشگاه تهران و آستان قدس اشاره كرد كه اوّلى در هفدهم شوّال 967 و دومى به سال 973 ق، كتابت شده است.[4] ظاهراً الرجال ابن داوود، اسم خاصّى نداشته و مصنّف با تعبير «كتاب الرجال» از آن ياد كرده است.

ابن داوود، در مقدّمه كتاب، به انگيزه تأليف و شيوه نگارش خود، اشاره مى‌كند.

او بنا به گفته خود، پس از ملاحظه اصول و فروع فتاواى فقهى، براى رهايى از شبهات تقليدى و گريز از تبعيت از فتاواى محكى كه بر اساس آنها رشد پيدا كرده،

[1]. الذريعة، ج 10، ص 80. نيز، ر. ك: معجم مصطلحات الرّجال والدراية، ص 105.

[2]. مصفّى المقال، ص 126؛ كشف الحجب والأستار، ص 435 ش 2420؛ الذريعة، ج 10، ص 84( ش 155).

[3]. الذريعة، ج 10، ص 84.

[4]. براى نسخ كتاب، ر. ك: همان‌جا.