متن المحتضر، چاپ حيدريه نجف، اين گونه از اين كتاب نقل كرده: «روى سعد الإربلى فى كتاب الأربعين قال‌[1]...» و پس از آوردن روايتى مى‌گويد: «و روى فيه عن سلمان الفارسى...».[2] ظاهراً نسخه‌اى از اين كتاب، گزارش نشده است.

ترجمه متون حديثى‌

از پديده‌هاى قابل توجّه در حديث شيعه در قرن هشتم و نهم هجرى، ترجمه كتاب‌هاى حديثى به فارسى است. البته با توجّه به اين‌كه در ايران آن روزگار، از يك‌سو حكومت، و از سوى ديگر، اكثريت با اهل سنّت بوده، شمار ترجمه‌ها محدود است. در اين بخش، به معرّفى ترجمه‌ها مى‌پردازيم.

1. تاريخ قم‌

اصل اين كتاب، نوشته حسن بن محمّد بن حسن قمى است كه معاصر شيخ صدوق بوده است. اين كتاب، توسّط حسن بن على بن حسن بن عبد اللَّه قمى و به دستور خواجه فخرالدين ابراهيم، پسر خواجه عمادالدين محمود، به سال 865 ق، به فارسى برگردانده شده است.[3] علّامه مجلسى، از آن‌جا كه به اصل كتاب، دسترس نداشته، در تدوين بحار الأنوار، از برگردان فارسى آن بهره برده است.[4] براى آشنايى با روش كار مترجم تاريخ قم، نمونه‌اى از ترجمه او را مى‌آوريم:

ايضاً به اسانيد از ابى عبد اللَّه الصادق عليه السلام روايت است كه او فرموده كه‌

[1]. المحتضر، ص 100.

[2]. همان، ص 101.

[3]. رياض العلماء، ج 1، ص 319.

[4]. بحار الأنوار، ج 1، ص 42.