سوى هم‌نشينى با ديگر كجروان مى‌كشانند و از اين پس، كجرو به علت هم‌نشينى با بدان، بد مى‌شود.

در نتيجه، مجازاتى كه قرار بود از انحراف جلوگيرى كند، عامل انحراف بيشتر مى‌شود و چون راه‌هاى زندگى عادى را بر كجرو بسته‌اند، كجروى و ادامه آن براى او حرفه مى‌شود و فرد به مرحله كجرو حرفه‌اى مى‌رسد. خلاصه اين نظريه را مى‌شود به صورت زير نشان داد:

لغزش دستگيرى بى‌آبرويى رانده شدن از اجتماع هم‌نشينى با بدان تلقى جديد از خود انحراف ثانويه منحرف حرفه‌اى.

اين نظريه گرچه خود به چند نكته مهم و مؤثر توجّه كرده، ولى از نكاتى هم چشم پوشيده است و در واقع به بخشى از واقعيت كجروى توجّه دارد.

1- 5. جمع‌بندى نظريه‌ها

با توجّه به اين پنج نظريه درباره كجروى، نخستين نكته‌اى كه به نظر مى‌رسد، اختلاف اين نظريات است. البته اگر كمى بيشتر توجّه كنيم، از خلال مطالب درمى‌يابيم كه انسان در مسير زندگى اجتماعى‌اش از دامان مادر تا بزرگ‌سالى، در ارتباط با يادگيرى و ارضاى انگيزه‌هاى خويش است و در اين مسير، موضوعات قابل توجّه فراوانى وجود دارد. اين نظريات، هر يك به جنبه‌اى از اين مسير و موضوعى از اين موضوعات توجّه دارند و هر كدام تعدادى از كجروى‌ها را مى‌توانند توضيح دهند.

نظريه انگيزشى رابرت مرتن كه ريشه‌هاى ساختى كجروى را نشان مى‌داد، از كجروى‌ها و جرم‌هايى كه از سوى افراد قدرتمند و صاحب موقعيت سر مى‌زند چشم مى‌پوشد و آنها را توضيح نمى‌دهد، يا از كجروى‌هايى كه در جامعه رخ مى‌دهد سخن نمى‌گويد، ولى نوعى از كجروى را خوب مى‌شكافد.

نظريه پيوستگى اختلافى (اثر همنشينى) ساترلند، به جنبه ساختى كجروى- مورد توجّه مرتن- بى‌توجّه است، امّا به اين نكته پرداخته كه فرد در ميان گروه، سعى در پذيرفته شدن دارد؛ از اين‌رو، هم‌رنگ جماعت مى‌شود. امّا افراد در اين كه عضو چه گروهى باشند تا