7- 1. آرام‌ترين تغيير فرهنگى، تغيير در ارزش‌ها

آرام‌ترين تغيير فرهنگى، تغيير در سلسله‌مراتب ارزش‌هاست. در هر فرهنگى- كه يك نظام است- مجموعه‌اى از ارزش‌ها و ارزش‌گذارى‌ها وجود دارد و بخش مهمى از آن، درجه‌بندى ميزان خوبى‌ها و بدى‌ها، از زشتى‌ها و زيبايى‌هاست. در فرايند تغيير فرهنگ، گاه يك عنصر فرهنگى جديد پذيرفته مى‌شود و زمانى در عناصر قديم فرهنگ، جابه‌جايى‌هايى روى مى‌دهد. مثلًا امرى زشت، زيبا تلقى مى‌شود يا به عكس چيز زيبايى زشت شمرده مى‌گردد. آرام‌تر از ورود عنصر جديد، جابه‌جايى كامل زشت و زيبا و خوب و بد است و آرام‌تر از آن، جابه‌جايى يك عنصر از اوّل طيف به آخر طيف خوب بد و زشت و زيبا اين است كه يك عنصر با حفظ حالت عمومى خود در طيف خوبى و بدى يا زشتى و زيبايى، فقط درجه و ميزان خوبى يا بدى، و زيبايى يا زشتى‌اش تغيير كند. از اين رو، امر بسيار خوب به امر خوب تبديل مى‌شود، يا ترتيب اهمّيت چند چيز جابه‌جا مى‌گردد.

روايات نيز از مراتب ارزش‌ها، و همچنين تغيير ارزش‌هاى دينى در آخرالزمان به صورت تغيير در جايگاه ارزش‌ها در سلسله‌مراتب ارزش‌ها خبر مى‌دهند.[1]

امام باقر عليه السلام فرمود: در آخرالزمان مردمى هستند كه در ميان آنها افرادى با اين مشخصات رشد مى‌كند: اهل ريا هستند و اگر نماز به آنچه با ثروت و بدنشان انجام مى‌دهند ضرر برساند، آن را ترك مى‌كنند؛ همان‌طور كه نام‌آورترين و برترين واجبات (امر به معروف و نهى از منكر) را به همين دليل كنار مى‌نهند».

همان طور كه به صراحت در اين روايت آمده، اين عده منكر نماز نيستند، بلكه نماز و امر به معروف و نهى از منكر را ارزش و پسنديده مى‌شمارند. اين گروه تا وقتى نماز مى‌خوانند كه به ارزش‌هاى برترشان صدمه نزند. امّا اگر چنين شد، براى حفظ ارزش‌هاى‌

[1]. ر. ك: حُرّ عاملى، محمّد بن حسن، وسائل الشيعة، ج 16، ص 119، روايت 21132.