را متقاعد سازد كه وى ابله است و بدين وسيله، عقيده آن شخص را بى‌اعتبار گرداند.

در چه شرايطى براى فرد آسان يا دشوار است منبع اطلاع را تحقير يا تخفيف كند؟ تحقير و تخفيفِ دوستى شخصى محترم و مورد علاقه، خيلى دشوار است. همچنين تحقير كسى كه درباره موضوع مورد بحث، متخصصى قابل اعتماد است، سخت به نظر مى‌رسد. امّا اگر قابليت اعتماد منبع اطلاع مبهم باشد، تحقير او آسان است.

با توجّه به مطالب ياد شده، معلوم مى‌شود اگر اشخاصى داراى عقيده‌اى بسيار متفاوت با مردم باشند، ولى مردم نتوانند آنان را از نظر مورد اعتماد بودن و شايستگى‌هاى مربوط مورد شك قرار دهند و به ناچار شايسته و قابل توجّه بدانند، مردم تحت‌تأثير عقيده اين اشخاص شايسته قرار مى‌گيرند.

اين روايت بر اين نكته دقيق تأكيد مى‌ورزد. امام صادق عليه السلام به مفضل فرمود: «اى مفضل! به پيروان ما بگو با نگهدارى خود از حرام‌هاى خداوند و دورى از نافرمانى از او و پيروى از رضايت الهى، دعوت كننده مردم به سوى ما باشيد؛ زيرا وقتى پيروان ما چنين باشند، مردم به سوى ما شتابان خواهند بود».[1]

روايت ياد شده معتقد است مردمِ داراى تفاوت عقيده با پيروان ما، اگر پيروان ما را در ارزش‌هاى اسلامى- كه مورد توافق همه مسلمانان است- شايسته بيابند و نتوانند آنان را تحقير و تخفيف كنند، آن‌گاه تحت‌تأثير عقيده آنان قرار مى‌گيرند ودر نهايت پيرو ما مى‌شود.

3- 5. خواستار راهنمايى‌

احتمال پذيرش پيام از سوى فرد خواستار راهنمايى زياد است. بر اساس مطالبى كه درباره تقدم خرده فرهنگ مؤمنان بر گسترش آن و استراتژى كتمان و رازدارى در جامعه‌اى با اكثريت مخالف و معاند ذكر شد، و نيز مطالبى كه درباره شرايط مؤثر بر پذيرش پيام از سوى مخاطب گفتيم، اگر خرده فرهنگى مكتوم وجود داشته باشد و هدف نهايى آن گسترش باشد، باورها و ارزش‌ها و هنجارهايش را به چه كسانى ارائه خواهد داد؟

[1]. ر. ك: نورى، حسين بن محمّدتقى، مستدرك الوسائل، ج 12، ص 206، روايت 13893.