ارزش‌ها و هنجارها.[1] اگر در متن روايت دقيق شويم، ارتباط ايمان، پيوند گروهى و اعمال جريان‌هاى اجتماعى كردن و كنترل اجتماعى براساس باورها، ارزش‌ها و هنجارهاى ايمانى را به روشنى درمى‌يابيم. اگر بر محور باورها و ارزش‌هاى مشترك، پيوندهاى گروهى استوار به وجود نيايد، آن‌گاه تأكيد بر ارزش‌ها و هنجارها و جلوگيرى از زشتى‌ها و نابهنجارى‌هاى مورد قبول، تقريباً عملى نيست و اگر مؤمنى چنين كند، اثر چندانى ندارد.

امام صادق عليه السلام كارى را بر مردى زشت شمرد، ولى او سخن حضرت را نپذيرفت. امام صادق عليه السلام پس از اين برخورد، سرشان را پايين انداخته و گذشتند.[2]

3. عوامل مؤثر بر پذيرش كنترل اجتماعى‌

3- 1. تداوم فرهنگ‌

3- 1- 1. تداوم فرهنگ، شرط گسترش كنترل اجتماعى‌

تداوم فرهنگ، شرط لازم گسترش فرهنگ است. يك مجموعه فرهنگى مانند دين، يا يك شاخه از دانش مثل فلسفه مشايى، يا يك رشته هنرى كه همگى يك پاره فرهنگ يا تركيب فرهنگى ناميده مى‌شوند، از نظر گسترده شدن در بين مردم، مى‌تواند محصور در ميان مردمى اندك، يا فراگير ميان همه مردمان حاضر در كره زمين يا در حالاتى، ميانه اين دو قطب باشد.

از نظر تداوم در طول نسل‌ها نيز، يك پاره فرهنگ مانند دين، مى‌تواند تا آخر عمر بشر بر زمين مداوم باشد، يا چند هزار ساليا چند قرن دوام آورد، يا محدود به عمر يك نسل و حتّى محدود به چند سال يا ماه باشد.

از محتواى متون دينى درمى‌يابيم كه اسلام، هم تداوم تا آخر عمر بشر بر زمين و هم گستردگى در همه پهنه زمين را خواستار است. اگر يك پاره فرهنگ بخواهد گستره زمان و مكان را دربرگيرد يا يك خرده فرهنگ، يعنى فرهنگ يك گروه يا قشر خاص، بخواهد به‌

[1]. ر. ك: حُرّ عاملى، محمّد بن حسن، وسائل الشيعة، ج 16، ص 121، روايت 21137.

[2]. ر. ك: همان، ص 128، روايت 21155.