ضمير فِيه راجع به عِلْم است. سالِما حالِ فاعلِ لَمْ يَغْنَ است؛ و مراد، سالم از وسوسه شيطان است و اين، اشارت است به اين كه آن مرد، عالم است به مضمون آيات بيّناتِ محكماتِ ناهيه از پيروى ظن و منكر مى شود آن را به محض زبان به سبب وسوسه شيطان، چنانچه گذشت در شرح حديث پنجمِ «بَابُ النَّوَادِر» كه باب هفدهم است در شرح «بِتَذاكُرِ العِلْمِ وَ صِفَةِ الْحُلْمِ». يعنى: و دوم، پيرو ظن است در احكام شرع، مثل قاضى و مفتى؛ و آن، مردى است كه جمع كرده جهلى عظيم را در ميان همكاران خود كه جاهلانِ مردمان اند. اسير شيطان است به وسيله تاريكى هاى اختلاف. به تحقيق، نام نهاده اند او را ناكسانى كه به مردمان مى مانند و مردمان نيستند، دانا. و پاينده نبوده در دانش، يك روز بر حالى كه سالم از وسوسه شيطان باشد. اصل: «بَكَّرَ فَاسْتَكْثَرَ، مَا قَلَّ مِنْهُ خَيْرٌ مِمَّا كَثُرَ، حَتّى إِذَا ارْتَوى مِنْ آجِنٍ وَاكْتَنَزَ مِنْ غَيْرِ طَائِلٍ، جَلَسَ بَيْنَ النَّاسِ قَاضِياً ضَامِناً لِتَخْلِيصِ مَا الْتَبَسَ عَلى غَيْرِهِ، وَإِنْ خَالَفَ قَاضِياً سَبَقَهُ، لَمْ يَأْمَنْ أَنْ يَنْقُضَ حُكْمَهُ مَنْ يَأْتِي بَعْدَهُ، كَفِعْلِهِ بِمَنْ كَانَ قَبْلَهُ».

شرح: بَكَّرَ (به باء يك نقطه و راء بى نقطه) به صيغه ماضى غايب معلوم باب تفعيل است. التَّبْكِير: در اوّل روز، زود رفتن به جايى. فَاسْتَكثَرَ (به ثاء سه نقطه و راء بى نقطه) به صيغه ماضى غايب معلوم باب استفعال، به تقدير «فَاسْتَكْثَرَه» است و ضميرِ محذوف، راجع به «جَهْل» است. الاستكثار، كسب چيزى بسيار. مَا، موصوله و مبتداست و اين جمله، معترضه است. قَلَّ (به قاف و تشديد لام) به صيغه ماضى غايب معلومِ باب «ضَرَبَ» است و ضمير مستتر، راجع به مَا است. مِنْ در مِنْهُ براى تبعيض است و ضمير، راجع به «جَهْل» است.