فِي در يَتَوَلّى فِيهَا براى تعليل و براى ظرفيّت مى تواند بود. و بنا بر اوّل، مراد به تولّى، تقليد در مسائل حلال و حرام است و بنا بر دوم، مراد، تقليد در تأويل آيات بيّنات است. الحِجى (به كسر حاء بى نقطه و تخفيف جيم و الف مقصوره): خِرد. الضِّغْث (به كسر ضاد بانقطه و سكون غين بانقطه و ثاء سه نقطه): دسته گياه و مانند آن. يعنى: نصيحت كرد در منبر، امير المؤمنين عليه السلام مردمان را؛ به اين روش كه گفت كه: اى مردمان! جز اين نيست كه سببِ واقع شدن اختلاف ها خواهش هاى نفس است كه پيروى كرده مى شود و حكم هايى است كه اختراع كرده مى شود. مخالفت كرده مى شود در آن حكم ها كتاب اللّه تعالى. كارسازِ خود مى كنند به وسيله آن حكم ها، مردانى، مردانى را. بيانِ اين، آن كه: اگر اين كه حكم هاى باطل كه بنا بر پيروىِ غير علم است، خالص مى بود از مدد خواهش نفس، پنهان نمى ماند بر صاحب خِرد؛ چه هيچ كس، خود را بازى نمى داد به تأويل محكمات قرآن بر خلاف واقع. و اگر اين كه محكمات قرآن كه در آنها نهى از اختلاف از روى غير علم هست، خالص مى بود از كم مددى خواهش نفس، نمى بود اختلاف از روى غير علم، ميان اهل قبله در هيچ مسئله اى، و ليك، نه چنين است؛ بلكه گرفته مى شود به سبب خواهش نفس از باطل، دسته اى و از حق، دسته اى، پس به هم داخل كرده مى شود. پس مى آيند باطل و حق با هم در ذهن مكلّفان. پس در اين جا مستولى مى شود شيطان بر دوستان خود كه از پىِ باطل و خواهش نفس مى روند، چنانچه در سوره مجادله است و نجات مى يابند از بند شيطان و از خواهش نفس و پيروىِ باطل، جمعى كه در مشيتِ اللّه تعالى گذشته براى ايشان بهترين منزلتى كه جنّت است، چنانچه در سوره انبيا است.

[حديث] دوم

.اصل: [الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُعَلَّى «إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فِي أُمَّتِي، فَلْيُظْهِرِ الْعَالِمُ