[

سرشت انسانها

]

وَ قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا كَانَ خَلَقَهُ اللَّهُ فِى الأْصْلِ أصْلِ الْخِلْقَةِ مُؤْمِناً لَمْ يَمُتْ حَتّى‌ يُكَرِّهَ اللَّهُ تَعَالَى إلَيْهِ الشَّرَّ وَ يُبَاعِدَهُ عِنْهُ، وَ مَنْ كَرَّهَ اللَّهُ إلَيْهِ الشَّرَّ وَ بَاعَدَهُ عَنْهُ عَافَاهُ مِنَ الْكِبْرِ أنْ يَدْخُلَهُ وَ الْجَبْرِيَّةِ، فَلانَت عَرِيكَتُهُ، وَ حَسُنَ خُلُقُهُ، وَ طَلُقَ وَجْهُهُ، وَ صَارَ عَلَيْهِ وَقَارُ الإِسْلَامِ وَ سَكِينَتُةُ وَ تَخَشُّعُهُ، وَ وَرِعَ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ، وَ اجْتَنَبَ مَسَاخِطَهُ، وَ رَزَقَهُ اللَّهُ مَوَدَّةَ النَّاسِ وَ مُجَامَلَتَهُمْ وَ تَرْكَ مُقَاطَعَةِ النَّاسِ وَ الْخُصُومَاتِ، وَ لَمْ يَكُنْ مِنْهَا وَ لا مِنْ أهْلِهَا فِى شَىْ‌ءٍ.

وَ إنَّ الْعَبْدَ إنْ كَانَ اللَّهُ خَلَقَهُ فِى الأْصْلِ (أصْلِ الْخَلْقِ) كافِراً لَمْ يَمُتْ حَتّى‌ يُحَبِّبَ إلَيْهِ الشَّرَّ وَ يُقِرِّبَهُ مِنْهُ، فَإذَا أحَبَّ إلَيْهِ الشَّرَّ وَ قَرَّبَهُ مِنْهُ ابْتُلِىَ بِالْكُفْرِ وَ الْجَبْرِيَّةِ، فَقَسَا قَلْبُهُ، وَ سَاءَ خُلُقُهُ وَ غَلُظَ وَجْهُهُ، وَ ظَهَرَ فُحْشُهُ، وَ قَلَّ حَيَاؤُهُ، وَ كَشَفَ اللَّهُ سَتْرَهُ، وَ رَكِبَ الْمَحَارِمَ فَلَمْ يَنْزِعْ عَنْهَا، وَ رَكِبَ مَعَاصِىَ اللَّهِ، وَ أَبْعَضَ طَاعَتَهُ وَ أَهْلَهَا، فَبُعْدٌ مَا بَيْنَ حَالِ الْمُؤمِنِ وَ حَالِ الْكَافِرِ. سَلُوا اللَّهَ العَافِيَةَ وَ اطْلُبُوهَا إِلَيْهِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلّابِاللَّهِ.

و فرمود: به درستى كه بنده را هر گاه خداى تعالى، در اصل آفرينش، مؤمن آفريده باشد (يعنى در علم ازَلى چنين مُثبت شده باشد كه آن بنده، بعد از تكليف، از روى قدرت و اختيار ايمان خواهد آورد و از زمره مؤمنان خواهد بود)، نمى‌ميرد تا وقتى كه خداى تعالى، شر و بدى را مكروه طبع او سازد و او را از شر، دور سازد به توفيق و تفضّل الهى كه آن بنده به اعمال صالحه و نيّت خير، خود را در معرض آن در آورده. و كسى كه خداى تعالى، شر را مكروه او مى‌سازد و از آن دور مى‌گردانَد، عافيت مى‌دهد، او را از آن كه آفتِ تكبّر و تجبُّر در او راه يابد و نفس او هموار و نرم مى‌شود و اخلاقش خوب مى‌شود و گشاده‌رو مى‌شود و وقار و سكينه و فروتنى- كه از توابع اسلام است-، در او ظاهر مى‌شود و از چيزها كه خداى تعالى حرام كرده، وَرَع مى‌ورزد و پاك‌دامن مى‌شود[1] و از امورى كه محلّ غضب الهى مى‌شود، اجتناب مى‌كند، و خداى تعالى، دوستى مردم و خوش‌سلوكى ايشان را روزىِ او مى‌گردانَد، و منازعه و دشمنى‌ها و جدايى از مردم را ترك مى‌كند، و مطلقاً از اهل و مقاطعه نمى‌باشد. و به درستى كه بنده را هر گاه خداى تعالى، در اصل آفرينش، كافر خلق‌

[1]. الف:« مى‌باشد».