بسته باشد يا اعمّ از همه يا از بعضى، و ظاهر لفظ «عَهْدَ اللَّهِ» كه در آيه واقع شده، عهد با خداى تعالى است.

و مفسّران، عهد الهى را به چند وجه تفسير كرده‌اند و عهد امام هم، فى الحقيقه، عهد الهى است و ممكن است كه مطلقِ عهد را به نوعى از تجوّز، عهد الهى نامند.

[كفّاره شكستن پيمان و نذر و قَسَم‌]

و در مخالفت عهد، كفّاره لازم مى‌شود و كفّاره‌اش- چنانچه از دو حديث بى‌معارض، ظاهر مى‌شود-، بنده آزاد كردن يا دو ماه پى در پى روزه گرفتن يا شصت مسكين را طعام دادن است. و همچنين در مخالفت نذر و قَسَم نيز كفّاره لازم مى‌شود. و كفّاره خُلفِ نذر، موافق قول جمعى از علما، مثل كفّاره عهد است- كه مذكور شد- و كفّاره مخالفت يمين، يعنى قَسَمى كه ياد نمايد بر آن كه كارى كه مشروع باشد، بعد از اين به جاى آورد و مخالفت يمين نموده، آن كار را نكند، ده مسكين را طعام دادن يا پوشانيدن يا آزاد كردن بنده است، و اگر از اين هر دو عاجز شود، سه روزْ روزه گرفتن است. و در كفّاره يمين، خلافى نيست و در نذر و عهد، خلاف شده، چنانچه در كتب فقه مذكور است.

[پيمان شكنى با امام‌]

و امّا مخالفت عهد امام و نقض بيعت، پس آن، عبارت از نَكثْ است و موجب خروج از ايمان مى‌شود. و حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله حضرت امير المؤمنين عليه السلام را خبر داده كه: بعد از من، مقاتله‌خواهى كرد با ناكثين و قاسطين و مارقين.[1] ناكثين، آنها بودند كه متابعتِ عايشه و طلحه و زبير در نقضِ بيعت آن حضرت كردند و حرب جَمَل، با ايشان بود و ايشان را «اصحاب جمل» به جهت آن مى‌گفتند كه تا شتر عايشه نيفتاد، ايشان نگريختند و حضرت امير المؤمنين عليه السلام ايشان را مخاطب ساخته، مى‌فرمود: «كُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَةِ وَأتْباعَ الْبَهيمَةِ رَغَا فَأجَبْتُمْ وَعُقِرَ فَهَرَبْتُمْ»؛ يعنى: شما لشكرِ زن و اتباعِ حيوانى بى‌زبان بوديد. چون فرياد كرد، اجابتش كرديد، و چون دست و پايش را به شمشير زدند، گريختيد.

و قاسطين، معاويه و اصحاب او بودند و «قسط»، به معنى جور آمده، چنانچه به معنى عدل آمده، و «قاسط» به معنى جائر و ظالم است، و «مُقْسِط»، به معنى عادل.

[1]. ج:+« و».