جمع با تفريق و تقسيم

جمع با تفريق و تقسيم

(جمع‌کردن امور متعدد در حکم واحد و سپس فرق نهادن و تقسيم آن‌ها)

«جمع با تفريق و تقسيم» يکى از اسلوب‌هاى بديعى قرآن، و به‌اين معنا است که چيزهاى متعددى در يک حکم جمع شوند، سپس بين آن‌ها جدايى بيفتد و تقسيم شوند؛ مانند:((يَوْمَ يَأْتِ لاَ تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِيدٌ)فَأَمَّا الَّذِينَ شَقُواْ فَفِى النَّارِ لَهُمْ فِيهَا زَفِيرٌ وَشَهِيقٌ …()وَأَمَّا الَّذِينَ سُعِدُواْ فَفِى الْجَنَّةِ… ) ؛ «روزى [است] كه چون فرا رسد هيچ كس جز به اذن وى سخن نگويد آنگاه بعضى از آنان تيره‌بختند و [برخى] نيكبخت. و اما كسانى كه تيره‌بخت‌شده‌اند در آتش فرياد و ناله‌اى دارند… اما آن‌ها که خوشبخت شدند جاودانه در بهشت خواهند ماند…. » (هود// 105 - 108) .

اين آيه حکم واحدى براى همه نفوس مطرح کرده است - چون نکره در سياق نفي، معناى عموم دارد - سپس بين نفوس مختلف جدايى انداخته است و به بهشتى و جهنمى تقسيم شده‌اند.