«آنان كه كافر شدند و به حالت كفر مرده اند، هرگز از آنان چيزى به عنوان رهايى ازعذاب پذيرفته نمى شود، هر چند به مقدار وسعت زمين طلا بدهند».

از نظر مرحوم طبرسى، اين آيه مربوط به «فديه» در حال مرگ است ومسلّماً «فديه» در حالى انجام مى گيرد كه انسان از كار پيشين خود پشيمان مى گردد و در نتيجه چنين عملى همراه با توبه به هنگام مرگ پذيرفته نيست.

اكنون با توجه به اين كه آيات قبل از آيه مورد بحث، از پذيرفته شدن توبه از كفر پس از ايمان گزارش مى دهد و آيه مابعد، از مقبول نبودن توبه در زمان مرگ گزارش مى كند، مى توان گفت مقصود از مقبول نبودن توبه پس از افزايش كفر و قبل از فرا رسيدن مرگ، توبه هاى صورى است كه فاقد روح توبه است. و اگر توبه اين گروه، توبه واقعى بود، بسان گروه ما قبل مورد عفو الهى قرار مى گرفتند و افزايش كفر، مغلوب رحمت گسترده حق مى گشت، ولى چون توبه آنان ناخالص بود، از اين جهت پذيرفته نشد.

گذشته از اين، ذيل آيه كه مى گويد:

(أُولئِكَ هُمُ الضّالُّونَ) ، گواه بر اين است كه توبه آنان فضاى روح آنان را پاك نكرده و در همان حال گمراهى و سرگردانى اند.

11. آيا توبه تبعيض مى پذيرد؟

از مباحث مربوط به توبه، مسأله تبعيض پذيرى آن است. آيا مى توان از گناه خاصى توبه كرد و ندامت حاصل نمود، در حالى كه نسبت به گناهان ديگر بى تفاوت بوده و يا عزم بر بقا داشت؟ اين مسأله متكلمان اسلامى را به دو گروه مقابل تقسيم نموده است:

1. برخى از معتزله، نافيان تبعيض پذيرى توبه مى باشند و