از اين كه در اين آيه تفهيم الهى را به طور اطلاق و بدون قيد ذكر مى كند بعداً به پيامبر مى فرمايد: تو نمى توانى مردگان را اسماع كنى، استفاده مى شود كه آيه در مقام سلب قدرت مستقل از پيامبر است و اين كه او بدون مشيت الهى، هيچ كارى را نمى تواند انجام دهد، نه تنها اموات را نمى تواند تفهيم كند حتى احيا را نيز نمى تواند به راه راست هدايت نمايد.

و اين مطلب غير ازاين است كه بگويد اموات قابل اسماع نيستند حتى در صورتى كه خدا بخواهد پيامبر ميتى را تفهيم كند.

بر فرض اين كه گفتار ايراد كننده صحيح باشد و از هدفى كه براى آيه بيان كرديم صرف نظر كنيم نتيجه آيه اين است كه مردگان وكسانى كه در قبرها نهفته اند يعنى اجسادى كه در زمين آرميده اند قابل تفهيم نيستند، و هر جسدى كه روح از آن جدا شد از قلمرو درك و فهم بيرون مى رود، و به صورت جمادى درمى آيد. ولى بايد توجه نمود كه طرف خطاب ما، اجساد نهفته در قبور نيستند بلكه ما با آن ارواح پاك و زنده كه با اجساد برزخى در جهان برزخ به سر مى برند، و به تصريح قرآن حىّ و زنده هستند، سخن مى گوييم و درخواست شفاعت مى نماييم نه با بدن نهفته در خاك.

اگر مردگان و اجساد پنهان شده در دل خاك از قلمرو تفهيم دور و كنارند دليل بر آن نيست كه ارواح و نفوس طيب و پاكيزه آنان كه به نص قرآن در جهان ديگر زنده و روزى مى خورند، قابل تفهيم نباشند.

اگر ما سلام مى گوييم، ويا طلب شفاعت مى كنيم، و يا سخن مى گوييم، سر وكار ما با آن ارواح پاك و زنده است نه با اجساد نهفته در دل خاك. اگر ما به زيارت قبر و خاك و خانه وكاشانه آنان برويم به خاطر اين است كه از اين راه مى خواهيم در خود آمادگى ايجاد نماييم تا با آنان ارتباط روحى برقرار كنيم، حتى اگر بدانيم جسد آنان مبدل به خاك شده (هر چند