رهنمون گردد. ما در اين بخش نخست انگيزه ها را متذكر مى شويم آنگاه شبهات آنان را بررسى مى نماييم و در عين حال ممكن است احياناً انگيزه واقعى برخى از منكران همان شبهات و تشكيكات آنان باشد، ولى در اكثريت قابل ملاحظه اى، انگيزه هاى انكار، غير از مستمسكات زبانى و ظاهرى آنان بوده و در حقيقت شبهات ،بهانه اى بيش نبوده است.

از ميان انگيزه ها به بيان دو انگيزه مى پردازيم:

1. ميل به آزادى نامحدود

افراد نفس پرست براى اشباع غرايز حيوانى خود، هيچ نوع حد و مرزى قائل نمى باشند و اگر هم به ظاهر به قوانين تن مى دهند براى اين است كه چاره اى جز آن ندارند لذا در پنهانى همه را زير پا مى نهند.

اعتقاد به معاد در انسان يك نوع حالت خويشتن دارى و محدوديت، و رعايت قوانين الهى وحقوق ساير انسانها پديد مى آورد، قهراً اين گروه با چنين عقيده اى در مخالفت و كشمكش خواهند بود، زيرا آنان مى خواهند با درهم شكستن هر نوع انديشه محدوديت آور، گام به پيش نهند و به ارضاى غرايز و خواسته هاى حيوانى خود بپردازند قرآن از اين انگيزه چنين ياد مى كند:

(أَيَحْسَبُ الإِنْسانُ اَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ* بَلى قادِرينَ عَلى أَنْ نُسَوِّىََ بَنانَهُ) .[1]

«آيا انسان مى پندارد كه ما استخوانهاى او را جمع نخواهيم كرد، بلكه ما بر ساختن سر انگشتان او قادر و تواناييم».

در اين دو آيه به يكى از شبهات منكران معاد و پاسخ آن اشاره شده است و آن مسأله قدرت الهى است. كه منكران زنده شدن مردگان را بيرون از قدرت