واقعيت شما است، نزد ما است، و آنچه كه پراكنده مى شود، شما نيستيد، بلكه ابزار و ادوات اين واقعيت است، اكنون بايد ديد آن شمايى كه فرشته آن را مى گيرد، چيست؟ مسلماً آن واقعيت از نظر فلسفى نفس انسانى و به اصطلاح شرع روح انسان است كه در نزد خدا محفوظ است،و به هنگام تحقق معاد بار ديگر با بدن عنصرى همراه مى گردد.

در اين صورت، مشكل رابطه، كاملاً حل مى شود، زيرا هرگز وجود دو انسان در كار نيست تا از رابطه آن دو، سؤال شود، بلكه يك واقعيت و يك انسان است كه در دو نشأت با بدنى كه رابطه و تعلق تدبيرى با آن دارد، ظاهر مى گردد، و اگر اين آيه را گواه بر بقاى انسان پس از مرگ و تجرد روح از آثار ماده بدانيم كاملاً واقع بينانه است.

اكنون كه قرآن پايه پاسخ به اين شبهه را، مسأله بقاى روح پس از مرگ كه ملازم با تجرد آن از ماده است، قرار داده است لازم است به گونه اى در اين باره سخن بگوييم. تجرد روح را از دو راه مى توان ثابت كرد:

1. دلايل عقلى و فلسفى.

2.دلايل قرآنى.

نخست دلايل فلسفى را مطرح مى كنيم تا زمينه ساز فهم معانى آيات قرآن باشد كه بر بقاى روح گواهى مى دهند و از ميان دلايل بسيار فلسفى، تنها به سه دليل اكتفا مىورزيم.

البته براى اثبات تجرد روح راههاى علمى و تجربى نيز هست كه فعلاً در اينجا از آن بحثى به ميان نمى آيد.